Ông Phạm Chí Dũng là nhà văn, nhà báo, Tiến sĩ Kinh tế, nhà hoạt động chính trị bất đồng chính kiến người Việt, sống tại Việt Nam.
Ông cũng chính là nhà sáng lập và cũng là Chủ tịch Hội Nhà Báo Độc Lập - một hội "chuyên nghiệp báo chí độc lập", một tổ chức "xã hội dân sự", được thành lập vào ngày 04/07/2014 tại Thành phố Hồ Chí Minh, có mục tiêu: "Phục vụ cho các nhà báo không phân biệt người trong nước và người ngoài nước, các cộng tác viên báo chí độc lập, và cả những nhà báo quốc doanh".
Ông bị chính phủ Việt Nam bắt giữ từ ngày 21/11/2019 với cáo buộc "tội tuyên truyền chống phá Nhà nước" theo Điều 117.
Hồ sơ của ông Phạm Chí Dũng - đệ trình lên Nhóm Công tác LHQ về Bắt giữ Tuỳ tiện (Working Group on Arbitary Detention - WGAD) cách nay một năm và nay đã có quyết định.
Luật sư Kurtuluş Baştimar - Giám đốc Châu Á của Tổ chức Bảo vệ Tù nhân Quốc tế (một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Madrid, Tây Ban Nha) đã nhận sự ủy thác của gia đình Phạm Chí Dũng để đệ trình hồ sơ của Phạm Chí Dũng lên Nhóm Công tác LHQ có cuộc trò chuyện với Mai Hoa của SBS Việt ngữ về quyết định mới nhất này của Nhóm Công tác LHQ về trường hợp ông Phạm Chí Dũng.
Mai Hoa: Cảm ơn Luật sư Kurtuluş Baştimar đã dành cho SBS Việt ngữ cuộc trò chuyện này. Thưa ông, tháng 11 năm ngoái, trong cuộc phỏng vấn của chúng tôi, ông cho biết rằng đã đệ trình trường hợp của Phạm Chí Dũng lên Nhóm Công tác LHQ về Bắt giữ Tuỳ tiện. Và sau gần một năm, thì ông đã nhận được quyết định của họ và đó là tin tốt. Ông có thể chia sẻ với chúng tôi quyết định đó là gì không?
Kurtuluş Baştimar: Vâng, trước hết, cảm ơn cô rất nhiều vì đã dành thời gian cho tôi hôm nay. Rõ ràng quyết định này thực sự quan trọng vì như cô vừa nói tôi nhận được nó sau gần một năm. Điều trước tiên tôi muốn nói ngay đó là Nhóm Công tác của Liên Hợp Quốc về Bắt giữ Tùy tiện đã phán quyết rằng việc bắt và giam giữ ông Phạm Chí Dũng là không có cơ sở pháp lý tại Việt Nam. Chiếu theo luật pháp trong nước, trong bộ luật pháp Việt Nam và cả luật pháp quốc tế. Bởi vì, tất nhiên là Liên hợp quốc đã phán quyết như vậy. Ông Dũng đã bị bắt vì thực hiện các quyền cơ bản và tự do của mình, cụ thể là quyền tự do ngôn luận, vì chúng tôi biết ông là người sáng lập Hội Nhà báo Độc lập của các nhà báo Việt Nam và ông đã viết một số bài báo. Trong đó ông chỉ trích chính phủ dựa trên tình trạng tham nhũng và quản lý yếu kém của nhà nước. Có một số hạn chế đối với quyền tự do ngôn luận được liệt kê trong Điều 19, mục 3. Nhưng thật không may, chính phủ đã không đệ trình bất kỳ bằng chứng đáng kể nào được liệt kê trong Điều 19, mục 3. Đó là lý do tại sao UN đã phán quyết rằng việc bắt giữ và giam giữ ông Phạm Chí Dũng là không hợp pháp, không tương xứng. Và đó là lý do tại sao nó nằm trong danh mục một trong quyết định của nhóm công tác UN và đó là lý do tại sao việc bắt giữ này là không có bất kỳ cơ sở pháp lý nào.
Mai Hoa: Thật thú vị khi nghe điều này. Tôi muốn biết ai đã gửi cho Chính phủ Việt Nam để yêu cầu họ cung cấp các bằng chứng bắt người theo Điều 19 mục 3 phải không, và rồi Chính phủ Việt Nam đã không trả lời yêu cầu đó?
Kurtuluş Baştimar: Chính xác. Trong bản trình bày của chúng tôi về các cáo buộc của chúng tôi, trong bản kiến nghị mà chúng tôi đã đệ trình lên Liên hợp quốc, chính phủ Việt Nam đã không trả lời. Vâng, đó là dấu hiệu của một vấn đề quan trọng. Bởi vì điều đó có nghĩa là hoặc có thể được hiểu là chính phủ không có phản hồi. Bởi vì họ biết trong các trường hợp trước đây đã có vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và Liên hợp quốc biết rằng Bộ luật Hình sự của Việt Nam không phù hợp với nghĩa vụ của quốc gia đã được chấp nhận theo Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị mà của chúng tôi đã nêu ra, vì vậy họ đã không trả lời cáo buộc của chúng tôi.
Mai Hoa: Vậy gia đình của Phạm Chí Dũng đã phản ứng thế nào khi nghe tin này?
Kurtuluş Baştimar: Vâng, trước khi đến với câu hỏi này, đã có một hành vi vi phạm khác rất quan trọng và tôi sẽ chia sẻ toàn bộ quyết định của UN với cô. Trong hồ sơ chính thức, tội trạng của ông Dũng đã được xác lập trước khi quá trình xét xử chính thức kết thúc. Như vậy, trước khi diễn ra phiên tòa, ông đã bị công bố là có tội. Chính vì lý do này, Nhóm Công tác của Liên Hợp Quốc đã phán quyết rằng quyền được giả định vô tội theo Điều 14, khoản 1 của ông đã bị vi phạm. Đây là một quyền cơ bản rất quan trọng mà Việt Nam đã xâm phạm.
Một điều khoản quan trọng khác cũng bị vi phạm là quyền được xét xử công bằng, vì ông Dũng không được phép có luật sư do chính ông lựa chọn và không có đủ thời gian cần thiết để chuẩn bị cho việc bào chữa. Một năm trước, gia đình và bạn bè của ông Dũng trong Hiệp hội Nhà báo đã liên hệ với tôi. Tất nhiên, chúng tôi đã nộp đơn kiến nghị và nhận được phán quyết từ Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, sau quyết định đó, tôi vẫn chưa có cơ hội liên lạc với gia đình ông.
Có lẽ, sau cuộc phỏng vấn này, tôi sẽ có cơ hội liên hệ với gia đình ông Dũng. Tôi muốn thông báo cho những ai quan tâm đến trường hợp này thông qua đài của bạn. Vì sau khi có cuộc phỏng vấn này, rất có thể gia đình ông sẽ nghe được những diễn biến quan trọng, và tôi sẽ cố gắng liên lạc với họ để bày tỏ sự hợp tác và hỗ trợ của tôi.
Mai Hoa: Vâng, đó là vinh dự cho SBS Việt Ngữ khi là người đầu tiên nhận được tin tuyệt vời như vậy và đối với nhiều người quan tâm đến vụ án, đặc biệt là gia đình anh ấy, có thể biết được điều đó từ chúng tôi. Cảm ơn anh vì điều đó. Quay lại câu chuyện của Phạm Chí Dũng, kể từ khi anh nhận được yêu cầu từ gia đình ông Dũng thì anh có cơ hội hoặc thời gian để nói chuyện với gia đình ông ấy để tìm hiểu về tình hình hiện tại của ông ấy, sức khỏe của ông ấy hay cuộc sống của ông trong tù không? Vì gia đình ông ấy Ờ, gần như từ chối liên lạc với phương tiện truyền thông nên chúng ta không có hoặc không có thông tin nào về ông Phạm Chí Dũng kể từ khi ông ấy bị bắt. Vậy, nếu anh có bất kỳ thông tin nào về ông ấy, anh có thể chia sẻ với người nghe không?
Kurtuluş Baştimar: Vâng, ờ, trước hết, như tôi đã nói, tôi vừa có cơ hội liên lạc với họ một năm trước khi đưa ra quyết định này. Ý tôi là các tài liệu để tôi chuẩn bị hồ sơ. Vâng, nhưng sau cuộc phỏng vấn này, tôi sẽ kiểm tra email của mình và sau đó tôi sẽ liên lạc lại với họ, và tôi sẽ làm vậy. Tình hình hiện tại của khách hàng của chúng tôi, cho đến nay, tôi chưa bao giờ thử liên lạc với họ trước đây. Ý tôi là lúc chưa có quyết định. Nhưng giờ, theo tôi, tôi có thể liên lạc với gia đình ông ấy nếu như việc tôi liên lạc không đẩy họ vào vào tình thế khó khăn. Tất nhiên rồi. Và cuộc phỏng vấn này rất quan trọng. Đối với tôi nếu họ muốn liên lạc với tôi, họ có thể liên lạc trực tiếp. Tôi có tài khoản mạng xã hội hoặc qua Twitter hoặc qua email. Vì vậy, tôi sẵn sàng trò chuyện với họ, nhưng tôi sẽ cố gắng liên lạc với gia đình anh ấy để tìm hiểu tình hình hiện tại của anh ấy.
Mai Hoa: Chính phủ Việt Nam đã phản hồi quyết định này của Liên hợp quốc và WGAD theo bất kỳ cách nào chưa?
Kurtuluş Baştimar: Trong quá trình luật pháp quốc tế của chúng tôi khi tôi đưa vụ việc lên nhóm công tác của Liên hợp quốc. Đây là một quy tắc cơ bản rằng Liên Hợp Quốc, sau khi có cáo buộc của chúng tôi trong một bản kiến nghị, sẽ chuyển những cáo buộc đó cho chính phủ Việt Nam và cho họ hai đến ba tuần để trả lời, nhưng họ đã không trả lời cáo buộc của chúng tôi và bây giờ chúng tôi nhận được quyết định. Tất nhiên chúng tôi sẽ chia sẻ quyết định này với các tổ chức tiếng nói của con người và bất kỳ ai quan tâm. Vì vậy, tôi cũng đang có kế hoạch lập một báo cáo lớn về nhân quyền ở Việt Nam dựa trên các trường hợp của riêng tôi mà tôi đã bảo vệ vì tôi biết tình hình của họ hiện tại vì đã có gần 4 trường hợp mà tôi đã bảo vệ, vì vậy tôi biết tình hình tự do ngôn luận và quyền có ý kiến và quyền được coi là vô tội của một nhà báo và những người độc lập ở đó. Vì vậy, tôi sẽ chia sẻ những quyết định mà tôi đã nhận được trong các trường hợp mà tôi phụ trách với một số tổ chức để thực hiện các quyết định đó nhằm tạo ra và nâng cao nhận thức của công chúng.
Mai Hoa: Và anh cũng đã đệ trình trường hợp của Phạm Đoan Trang lên Liên Hợp Quốc và nhóm làm việc. Vậy, anh có thể cung cấp thông tin cập nhật về trường hợp của cô ấy không?
Kurtuluş Baştimar: Chắc chắn rồi. Vâng. Cô ấy là một tác giả và nhà báo nổi tiếng ở Việt Nam và cô ấy đã đấu tranh chống lại áp lực và các vấn đề tham nhũng. Vâng, tôi cũng đã, như cô nói, đại diện cho cô ấy. Sau khi chúng tôi có quyết định, tôi đã cố gắng liên hệ với một số tổ chức độc lập và quá trình này vẫn đang diễn ra. Vì vậy, tôi đang cố gắng liên hệ các tổ chức và thể chế quyền lực đang theo dõi chặt chẽ trường hợp của cô ấy vì đây là tất cả những gì tôi có thể làm sau khi có quyết định mà tôi cần liên hệ với các tổ chức và các tổ chức độc lập ở bất kỳ quốc gia nào. Ý tôi là, với bất cứ ai có thể hợp tác với chúng tôi, để nâng cao nhận thức của công chúng về việc quyết định này để nó được thực hiện, để chính phủ tuân thủ. Tất nhiên, chúng tôi biết cách chính phủ Việt Nam tiếp cận đối với loại quyết định này. Họ ở trong nước, họ có xu hướng bỏ qua loại quyết định này, nhưng với tư cách là những người bảo vệ nhân quyền và các tổ chức độc lập thì cần phải lên tiếng sau khi có một quyết định quốc tế mạnh mẽ như vậy.
Mai Hoa: Vâng, trở lại câu chuyện của Phạm Chí Dũng và ba trường hợp khác, sau quyết định của nhóm làm việc về vụ bắt giữ tùy tiện thì các bước tiếp theo là gì?
Kurtuluş Baştimar: Vâng. Trước hết, như tôi đã nói, tôi sẽ lập một báo cáo sâu sắc, quan trọng và chi tiết về trường hợp của ông ấy và trường hợp của các tác giả và nhà báo khác. Sau đó, tôi sẽ chia sẻ những báo cáo đó với các tổ chức nhân quyền độc lập và các tổ chức độc lập. Ở nhiều quốc gia quan tâm đến sự phát triển nhân quyền tại Việt Nam, Và tôi sẽ cố gắng liên hệ với Bộ Tư pháp tại Việt Nam hoặc Bộ Ngoại giao, tôi sẽ gửi báo cáo đó qua đường điện tử cho họ và tôi sẽ đợi phản hồi. Tôi sẽ đợi để nghe từ đó. Nếu họ không phản hồi, không phản ứng, thì tôi sẽ báo cáo tình hình này, tình hình hiện tại này, nêu tên tất cả các công tác chuẩn bị mà tôi sẽ thực hiện sau quyết định này, tôi sẽ viết một báo cáo khác và tôi sẽ gửi báo cáo đó cho WGAD. Báo cáo định kỳ phổ quát cho Nhóm công tác về giam giữ tùy tiện của UN, vì vậy chúng tôi sẽ theo dõi. Chúng tôi sẽ không để những quyết định đó nằm trong tay giới truyền thông hay tổ chức, nhưng chúng tôi sẽ tích cực theo dõi xem quyết định này có được tuân thủ hay không. Nếu không, chúng tôi sẽ báo cáo vấn đề này với UN. Báo cáo theo định kỳ.
Mai Hoa: Vâng. Vậy, nếu Chính phủ Việt Nam không phản hồi hoặc không theo dõi để trả lời những yêu cầu từ các quốc gia quan tâm và từ các tổ chức độc lập khác như anh thì sợ rằng uy tín của họ trên trường quốc tế ít nhiều bị ảnh hưởng, đúng không ạ?
Kurtuluş Baştimar: Tất nhiên rồi. Bởi vì, ý tôi là, Chính phủ Việt Nam đang tham dự nhiều phiên họp trong các cuộc họp đánh giá định kỳ phổ quát tại UN, tất nhiên họ sẽ được yêu cầu trả lời rằng tại sao các anh không thực hiện các quyết định đó hoặc không tôn trọng các quyết định đó? Vì vậy, chúng tôi sẽ gửi báo cáo của mình, báo cáo quốc gia của chúng tôi đến cuộc họp của WGAD.
Mai Hoa: Cảm ơn cảm ơn anh vì đã dành thời gian cho SBS Vietnamese.
Kurtuluş Baştimar: Không có chi. Cảm ơn cô.
Luật sư Kurtuluş Baştimar cho biết ông sẽ quay lại vấn đề này ngay sau khi chính phủ Việt Nam trả lời những câu hỏi mà ông và WGAD nêu ra cho Việt Nam về phán quyết này của WGAD.
“Hãy để bản án này cho thế giới thấy cái gọi là quyền tự do nhân quyền, tự do báo chí ở Việt Nam như thế nào.” Đó là câu nói của Nhà báo - Tiến sĩ Phạm Chí Dũng, Chủ tịch Hội Nhà Báo Độc Lập tại phiên tòa xét xử ông ngày 5.1.2021. Ông Phạm Chí Dũng và hai thành viên khác của Hội Nhà báo Độc Lập vào là nhà văn Nguyễn Tường Thụy và Lê Hữu Minh Tuấn bị kết án về "tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống phá Nhà nước" theo Điều 117. Ông Phạm Chí Dũng bị kết án 15 năm tù, hai người còn lại mỗi người 11 năm tù.
Ông Phạm Chí Dũng là con trai của ông Phạm Văn Hùng, cựu Trưởng ban tổ chức Thành Ủy thành phố HCM. Sau khi tốt nghiệp Học viện Kỹ thuật Quân sự, ông về công tác tại Ban An ninh Nội chính Thành ủy TP HCM. Phạm Chí Dũng theo đuổi văn chương từ 1986 và trong những năm gần đây viết nhiều bài dưới các bút danh khác nhau bàn về một số chủ đề bị cho là tế nhị ở Việt Nam như tự do báo chí, tham nhũng, nhóm lợi ích.
Đây là lần thứ hai ông bị bắt.
