Trong lúc người dân Bắc Kinh sắp đối mặt với Tết Nguyên đán giá lạnh, học giả Trung Quốc Feng Chongyi tại Sydney đã nghĩ đến người bạn của mình đang bị giam giữ tại thủ đô Trung Quốc.
Tiến sĩ Yang Hengjun là công dân Úc bị giam giữ tại Trung Quốc từ năm 2019, bị buộc tội làm gián điệp.
Ông đã bị tuyên án tử hình treo vào tháng 2 năm ngoái và kể từ đó đã bị giam giữ tại một nhà tù ở Bắc Kinh.
Tiến sĩ Yang đã phủ nhận cáo buộc làm gián điệp và đang bị bệnh, như Tiến sĩ Feng chia sẻ.
“Tôi rất lo lắng cho ông ấy. Ông Yang là một người đàn ông trung niên khỏe mạnh khi bị giam giữ vào năm 2019. Nhưng bây giờ ông ấy ở trong tù, mắc bệnh tim, bệnh gan, đặc biệt là bệnh thận và các bệnh khác nữa.”
Nhưng điều khiến Tiến sĩ Feng lo lắng hơn nữa là báo cáo về tình trạng tồi tệ của Tiến sĩ Yang trong tù kể từ tháng 9.
Trong thời gian bị giam giữ, Tiến sĩ Yang được phân công làm việc trong một nhà máy để đổi lấy tiền trợ cấp trang trải nhu cầu hàng ngày.
Sau đó, ông được phân công làm công việc dọn dẹp vì sức khỏe không tốt. Nhưng trong những tháng gần đây, ông bị cúm và thị lực giảm sút, khiến ông không thể làm việc.
Do đó, chính quyền nhà tù đã giảm một nửa tiền trợ cấp của ông từ 44 đô la xuống còn 22 đô la mỗi tháng.
Có những trường hợp mà chính phủ Úc có thể tìm cách theo dõi phúc lợi của các tù nhân Úc, nhưng cần phải hiểu rõ rằng khả năng can thiệp liên tục và hành động thay mặt cho công dân Úc của chính phủ Úc sau khi họ bị giam giữ tại nhà tù nước ngoài là có hạn.Giáo sư Donald Rothwell, chuyên gia luật quốc tế tại Đại học Quốc gia Úc
Vào tháng 11, Bắc Kinh ghi nhận nhiệt độ là -5 độ C trong ngày lạnh nhất. Và với số tiền ít ỏi, Tiến sĩ Yang buộc phải lựa chọn giữa thức ăn và quần áo để giữ ấm.
“Thật vô nhân đạo. Đó cũng là sự phân biệt đối xử. Dinh dưỡng cơ bản giảm và ông ấy cảm thấy đói.”
Tiến sĩ Feng kêu gọi chính phủ Úc hành động nhiều hơn để bảo đảm Tiến sĩ Yang được an toàn.
Theo tờ Sydney Morning Herald, Đại sứ Úc tại Trung Quốc Scott Dewar đã khiếu nại về tình trạng của Tiến sĩ Yang với các viên chức nhà tù Bắc Kinh sau khi biết Tiến sĩ Yang phải dùng vớ chân giữ ấm cho tay vì ông không đủ tiền mua găng tay.
Tiến sĩ Yang cũng nói với ông Dewar rằng ông không thể mua kem đánh răng bằng số tiền trợ cấp hạn chế của mình, mặc dù ông vẫn đang gặp vấn đề về răng miệng.
Trong một tuyên bố bằng văn bản gửi đến SBS News, người phát ngôn của Ngoại trưởng Penny Wong cho biết chính phủ Úc sẽ tiếp tục ủng hộ Tiến sĩ Yang.
“Chính phủ Úc đã nói rõ rằng chúng tôi vô cùng kinh hoàng trước bản án tử hình treo của Tiến sĩ Yang. Chính phủ luôn ủng hộ Tiến sĩ Yang, ở cấp cao nhất, và chúng tôi sẽ tiếp tục làm như vậy. Điều này bao gồm việc ủng hộ quyền lợi và sức khỏe của Tiến sĩ Yang, cả việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế phù hợp. Tiến sĩ Yang đã chứng tỏ sức mạnh đáng kinh ngạc trong giai đoạn khó khăn này. Chúng tôi luôn nghĩ về ông và những người thân yêu của ông."
SBS News đã liên hệ với Đại sứ quán Trung Quốc tại Úc để xin bình luận.
Trước khi di cư đến Úc vào năm 1999, Tiến sĩ Yang đã làm việc cho Bộ An ninh Nhà nước Trung Quốc trong một thập kỷ.
Ông nhập quốc tịch Úc vào năm 2002 và trở thành một nhà hoạt động dân chủ và là tác giả của một tiểu thuyết gián điệp.
Tình trạng ở tù mới nhất của Tiến sĩ Yang đã làm sáng tỏ các vấn đề nhân quyền mà người nước ngoài bị giam giữ và bị cầm tù tại Trung Quốc phải đối mặt.
Tuần trước, Matthew Radalj [[ra-DAR-j]], một người Úc bị giam giữ tại Trung Quốc vào năm 2019 và trở về Úc vào năm ngoái, đã chia sẻ với Sky News về trải nghiệm của mình tại Nhà tù số 2 thành phố Bắc Kinh, nơi Tiến sĩ Yang hiện đang ở.
Trong một cuộc phỏng vấn với người dẫn chương trình kiêm nhà báo Cheng Lei - người cũng bị Trung Quốc giam giữ vào năm 2020 - ông Radalj tuyên bố ông chỉ được trả 1 đô la cho tám tháng làm việc.
“Khi họ đưa cho tôi tờ giấy ghi 4,2 nhân dân tệ, tôi nghĩ họ trả cho tôi 4,2 nhân dân tệ cho một giờ, nhưng tôi phát hiện ra rằng 22 ngày trong tháng, 8 giờ một ngày, và trong suốt 8 tháng, tôi chỉ được trả tổng cộng 4,2 nhân dân tệ."
Ông Radalj cũng cho biết ông không được phép hỏi về điều kiện lao động, vì thành tích của tù nhân được đánh giá bằng điểm họ đạt được từ công việc.
Theo luật hình sự Trung Quốc, án tử hình treo của Tiến sĩ Yang có thể được giảm xuống mức án chung thân trong hai năm, nếu ông có hành vi tốt.
Sau khi tuyên án, Tiến sĩ Yang tiết lộ rằng ông sẽ không kháng cáo quyết định của tòa án Trung Quốc do sức khỏe yếu và không tin vào hệ thống tư pháp của Trung Quốc.
Giáo sư Donald Rothwell, chuyên gia luật quốc tế tại Đại học Quốc gia Úc, cho biết theo các thỏa thuận lãnh sự hiện tại giữa Úc và Trung Quốc, các quan chức Úc có thể tiếp cận trực tiếp với những công dân bị giam giữ bên ngoài Úc và biện hộ cho họ, nhưng các nỗ lực của chính phủ còn hạn chế.
“Có những trường hợp mà chính phủ Úc có thể tìm cách theo dõi phúc lợi của các tù nhân Úc, nhưng cần phải hiểu rõ rằng khả năng can thiệp liên tục và hành động thay mặt cho công dân Úc của chính phủ Úc sau khi họ bị giam giữ tại nhà tù nước ngoài là có hạn."
Ông cho biết có thể có những kết quả đặc biệt, như Bali Nine đã trở về Úc vào tháng 12 năm ngoái sau gần hai thập kỷ bị giam giữ trong các nhà tù Indonesia vì tội buôn bán ma túy.
Nhưng Giáo sư Rothwell cho biết điều này rất hiếm.
“Chúng ta có thể đối chiếu điều đó với tình huống chẳng hạn như Julian Assange. Julian Assange tất nhiên cuối cùng đã nhận tội với một số cáo buộc tại tòa án Hoa Kỳ và được thả ngay lập tức dựa trên thời gian đã thụ án. Nhưng mỗi trường hợp cá nhân là khác nhau, và người Úc sau khi bị kết án và giam giữ như một tù nhân trong các nhà tù nước ngoài thì rất phụ thuộc vào hệ thống pháp luật nước ngoài đó."
