ประเด็นสำคัญ
- วันชาติออสเตรเลียได้รับการกำหนดให้ตรงกับวันที่ 26 มกราคมตั้งแต่ปี 1935 ซึ่งก่อนหน้านั้นวันหยุดประจำชาติจะตรงกับวันอื่นๆ
- วันหยุดประจำชาติหลักของออสเตรเลียเดิมทีคือวันจักรวรรดิซึ่งตรงกับวันที่ 24 พฤษภาคม และเดิมทีวันชาติออสเตรเลียตรงกับวันที่ 30 กรกฎาคม
- วันที่ 26 มกราคมถือเป็นวันที่กัปตันอาร์เธอร์ ฟิลลิปชักธงยูเนี่ยนแจ็กขึ้นเป็นครั้งแรกที่ Sydney Cove
วันชาติออสเตรเลียปีนี้เป็นวันครบรอบ 236 ปีของการชักธงชาติอังกฤษขึ้นสู่ยอดเสาที่ซิดนีย์โคฟเป็นครั้งแรก ซึ่งเป็นวันหยุดประจำชาติที่ก่อให้เกิดข้อโต้แย้งมาอย่างน้อย 89 ปีแล้ว
ในปี 1935 วันที่ 26 มกราคมได้รับการเฉลิมฉลองทั่วประเทศในฐานะวันชาติออสเตรเลีย ชื่อและวันที่ดังกล่าวก็ยังคงใช้มาจนถึงปัจจุบัน แม้ว่าคนพื้นเมืองจะประกาศให้วันนี้เป็นวันไว้อาลัยไม่นานหลังจากเริ่มมีการจัดขึ้นก็ตาม
ตั้งแต่นั้นมา ข้อโต้แย้งเกี่ยวกับวันออสเตรเลียและวันที่ดังกล่าวก็ทวีความรุนแรงมากขึ้น
ชาวออสเตรเลียจำนวนมาก ทั้งที่เป็นชนพื้นเมืองและไม่ใช่ชนพื้นเมือง เรียกวันนี้ว่าวันรุกรานหรือวันเอาชีวิตรอด
สภาท้องถิ่นประมาณ 80 แห่งทั่วออสเตรเลียได้เปลี่ยนวันที่จัดพิธีมอบสัญชาติประจำปี
เมื่อปีที่แล้ว รัฐวิกตอเรียได้ยกเลิกขบวนพาเหรดวันชาติออสเตรเลียประจำปี เนื่องจากเห็นว่า "วันที่ 26 มกราคมเป็นวันแห่งความเศร้าโศกและการไตร่ตรองสำหรับชาวรัฐวิกตอเรียบางคน และเป็นช่วงเวลาที่ท้าทายสำหรับชนพื้นเมือง" และรัฐบาลของรัฐ "มุ่งมั่นที่จะแก้ไขความอยุติธรรมในอดีตและปัจจุบัน"
การเปลี่ยนแปลงหลายอย่างเหล่านี้ รวมทั้งการเรียกร้องให้เปลี่ยนวันหยุดนักขัตฤกษ์ทั่วประเทศ ซึ่งก็ได้รับการกระแสโต้กลับด้วยความดูถูกจากผู้ที่ยืนกรานปกป้องวันที่ 26 มกราคมให้เป็นวันเฉลิมฉลองให้กับออสเตรเลียและภาคภูมิใจที่สามารถเรียกประเทศนี้ว่าบ้านเกิดของตนได้
เนื่องจากความตึงเครียดเกี่ยวกับวันที่ 26 มกราคมดูเหมือนจะเพิ่มขึ้นทุกปี จึงเป็นเรื่องสำคัญที่จะต้องทบทวนว่าวันออสเตรเลียในอดีตเป็นตัวแทนของอะไร เหตุใดจึงลงเอยในวันที่ 26 มกราคม และเหตุใดจึงไม่เป็นเช่นนั้นเสมอมา
วันชาติออสเตรเลียคืออะไรกันแน่?
คำว่าวันชาติออสเตรเลีย หรือ Australia Day ถูกใช้เพื่ออ้างถึงการเฉลิมฉลองประจำปีเพียงไม่กี่ครั้งในประวัติศาสตร์อันสั้นหลังยุคล่าอาณานิคม
เริ่มครั้งแรกในปี 1915 เป็นการระดมทุนสำหรับทำสงครามโลกครั้งที่ 1 ณ ตอนนั้น ราวสองทศวรรษ การเฉลิมฉลองวันชาติจัดขึ้นในวันที่ 30 กรกฎาคม ก่อนที่จะเปลี่ยนมาใช้วันปัจจุบัน
หญิงคนหนึ่งชื่อเอลเลน วอร์ตัน-เคิร์ก ซึ่งมีลูกชายสี่คนเข้าร่วมรบในสงคราม ได้เสนอให้เซอร์ชาร์ลส์ เวด มุขมนตรีของรัฐนิวเซาท์เวลส์ เป็นผู้เสนอให้วันนี้เป็นวันหยุดราชการ
ตามข้อมูลในเว็บไซต์ของอนุสรณ์สถานสงครามออสเตรเลีย วอร์ตัน-เคิร์ก "ได้เห็นความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ของชาวออสเตรเลียในวันระดมทุนอื่นๆ และมองว่า 'วันออสเตรเลีย' เป็นวิธีหนึ่งในการดึงความภาคภูมิใจของชาวออสเตรเลียจากความสำเร็จล่าสุดของทหารที่กัลลิโปลี"
ในปี 1916 คณะกรรมการที่จัดตั้งขึ้นเพื่อจัดการระดมทุนสงครามได้กำหนดให้วันออสเตรเลียเป็นวันที่ 28 กรกฎาคมแทน
จนกระทั่ง 19 ปีต่อมา ในปี 1935 รัฐต่างๆ ของออสเตรเลียทั้งหมดจึงตกลงที่จะเฉลิมฉลองวันออสเตรเลียในวันที่ 26 มกราคม
ทำไมวันออสเตรเลียจึงตรงกับวันที่ 26 มกราคม?
แม้ว่าบางคนจะเชื่อว่าวันนี้เป็นวันรำลึกถึงการขึ้นบกของกองเรือชุดแรก เมื่อนักโทษจากอังกฤษเหยียบย่างเข้ามาในออสเตรเลียเป็นครั้งแรกในปี 1788 แต่ที่จริงแล้ว วันที่นี้ถือเป็นวันที่กองเรือขึ้นบกที่อ่าวซิดนีย์ ซึ่งเป็นอ่าวเล็กๆ ในซิดนีย์ฮาร์เบอร์ ประมาณหนึ่งสัปดาห์ต่อมา
วันนี้เองที่กัปตันอาร์เธอร์ ฟิลลิป ผู้ประกาศอย่างเป็นทางการว่าอังกฤษมีอำนาจอธิปไตยเหนือออสเตรเลียครึ่งหนึ่ง ได้ชักธงยูเนี่ยนแจ็กขึ้นที่อ่าวซิดนีย์เป็นครั้งแรก
ด้วยเหตุนี้ วันนี้จึงมีความสำคัญและมีความหมายอย่างมากสำหรับชาวพื้นเมืองออสเตรเลีย เนื่องจากเป็นสัญลักษณ์ของการเริ่มต้นการล่าอาณานิคมที่รุนแรงและต้องการยึดครองดินแดน ซึ่งคลื่นความตกตะลึงนี้ยังคงส่งผลต่อชนพื้นเมืองของประเทศมาหลายชั่วอายุคนจนถึงปัจจุบัน
นักเคลื่อนไหวชาวอะบอริจินประกาศให้วันที่ 26 มกราคมเป็นวันไว้อาลัยตั้งแต่ปี 1938 เพียงสามปีหลังจากที่มันได้รับการขนานนามว่าเป็นวันชาติออสเตรเลียเป็นครั้งแรก
“วันที่ 26 มกราคมจะเป็นวันแห่งการไว้อาลัยและวันแห่งความเศร้าโศกสำหรับประชาชนของเราตลอดไป” เรย์ มินนี่คอน ศิษยาภิบาลชาวอะบอริจิน กล่าวกับ SBS News ก่อนถึงวันออสเตรเลียในปี 2018
“มันเป็นการบุกรุกประชาชนของเราโดยเจตนา นอกจากนี้ยังหมายถึงการสังหารหมู่และการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ประชาชนของเราทั่วประเทศ”
วันที่ 26 มกราคมเป็นวันเฉลิมฉลองความเป็นออสเตรเลียมาโดยตลอดหรือไม่?
เดิมทีวันที่ 26 มกราคมถูกกำหนดให้เป็นวันหยุดราชการของรัฐนิวเซาท์เวลส์ในปี 1838 เพื่อเป็นการฉลองครบรอบ 50 ปีของการมาถึงของอังกฤษในซิดนีย์และการก่อตั้งอาณานิคม
ในตอนนั้น มักเรียกวันดังกล่าวว่าวันก่อตั้ง แต่ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นวันครบรอบ
เมื่อถึงวันครบรอบ 100 ปีของการมาถึงของอังกฤษในปี 1888 พื้นที่อาณานิคมทั้งหมด ยกเว้นเซาท์ออสเตรเลีย ต่างก็เฉลิมฉลองวันดังกล่าว
อย่างไรก็ตาม ในเวลานั้น วันดังกล่าวยังไม่กลายถูกทำให้เป็นเรื่องของชาตินิยม
ถึงกระนั้น วันและชื่อดังกล่าวก็ยังคงติดปากมาจนถึงทุกวันนี้ และในปี 1994 วันดังกล่าวก็กลายเป็นวันหยุดราชการในทุก ๆ รัฐและเขตปกครอง
“ตลอดศตวรรษที่ 19 วันที่ 26 มกราคมเป็นวันเฉลิมฉลองความเป็นอังกฤษที่จัดขึ้นโดยผู้คนซึ่งส่วนใหญ่ที่ระบุว่าเป็นชาวอังกฤษในออสเตรเลีย” เบนจามิน ที โจนส์ อาจารย์อาวุโสด้านประวัติศาสตร์ที่มหาวิทยาลัย CQ ในเมลเบิร์น เขียนไว้ใน The Conversation ในวันชาติออสเตรเลียในปี 2023
และแม้ว่าอาณานิคมของออสเตรเลียจะรวมเป็นสหพันธ์ในปี 1901 วันหยุดประจำชาติหลักก็ยังคงเป็นวันจักรวรรดิ ซึ่งจัดขึ้นในวันที่ 24 พฤษภาคม
และ “การเลือกวันที่ (วันคล้ายวันประสูติของสมเด็จพระราชินีวิกตอเรียผู้ล่วงลับ) และรูปแบบของการเฉลิมฉลองในวันหยุดดังกล่าวมีแนวคิดแบบจักรวรรดินิยมมากกว่าชาตินิยม” โจนส์เขียน
ถ้าไม่ใช่วันนี้แล้ววันชาติออสเตรเลียควรเป็นวันไหนได้อีกบ้าง?
โจนส์ยังเน้นย้ำด้วยว่าเป็นเรื่องแปลกที่วันหยุดประจำชาติของออสเตรเลียจะตรงกับวันดังกล่าว
“ประเทศส่วนใหญ่มักถือวันหยุดประจำชาติในวันที่ได้รับเอกราช” เขากล่าว
“ถือเป็นเรื่องแปลกประหลาดในประวัติศาสตร์ออสเตรเลียที่ยึดเอาวันที่ชักธงชาติอังกฤษขึ้นสู่ยอดเสา แต่สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่าสัญลักษณ์ประจำชาติสามารถเปลี่ยนแปลงได้ง่ายเพียงใด”
แม้ว่าจะยังไม่มีวันที่ชัดเจนสำหรับการเฉลิมฉลองวันชาติออสเตรเลีย แต่ก็มีวันอื่นๆ ที่เป็นไปได้ เช่น วันก่อตั้งสหพันธรัฐในวันที่ 1 มกราคม 1901 หรือวันที่ 9 กรกฎาคม ซึ่งเป็นวันที่สมเด็จพระราชินีวิกตอเรียทรงเห็นชอบกับรัฐธรรมนูญของออสเตรเลีย หรือวันก่อตั้ง Eureka Stockade ในวันที่ 3 ธันวาคม
นอกจากนี้ยังมีวันครบรอบการขอขมาต่อคนในยุคสมัยที่ถูกขโมย หรือ Stolen Generations (13 กุมภาพันธ์) วันแห่งการขอโทษ Sorry Day (26 พฤษภาคม) วันครบรอบการลงประชามติในปี 1967 (27 พฤษภาคม) หรือการตัดสิน Mabo (3 มิถุนายน) สัปดาห์ NAIDOC (เริ่มต้นในวันอาทิตย์แรกของเดือนกรกฎาคม) และวันครบรอบการประกาศของสหประชาชาติว่าด้วยสิทธิของชนพื้นเมือง (13 กันยายน)
