Trên những cánh đồng hoang vắng nhấp nhô giữa miền bắc nước Anh và Scotland là một trong những công trình kiến trúc La Mã nổi tiếng nhất thế giới.
Sừng sửng hiện qua làn sương mù, Bức tường Hadrian hay Hadrian Wall được người La Mã xây dựng như một công sự chống lại các bộ lạc phía bắc.
Bức tường dài 73 dặm hiện đại tương đương 80 dặm La Mã nối từ bờ biển này sang bờ biển nước Anh - được xếp hạng ngang với Đấu trường La Mã Colosseum hoặc Điện Pantheon là những kỳ quan nằm ngay ở trung tâm đế chế La Mã.
Bức tường Hadrian có 1900 tuổi và được biết đến như một kho tàng nghệ thuật và sự phát triển loài người thời đại văn minh La Mã, đem đến cho thế hệ hiện đại một cái nhìn sâu sắc về cuộc sống ở rìa phía bắc của đế chế Rome.
Và giờ đây bức tường kỳ quan này đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi biến đổi khí hậu.
Các đầm lầy than bùn bảo tồn rất nhiều kho báu trong môi trường nghèo oxy của chúng đang khô dần và thu hẹp trở lại - mặt đất đang chìm theo đúng nghĩa đen của từ này.
Các nhà khảo cổ học đang chạy đua với thời gian để tìm cách cứu vãn. Tiến sĩ khảo cổ học Andrew Birley, giám đốc cuộc khai quật tại địa điểm Wall's Magna chia sẻ:
“Thật không may, tại những nơi như Magna, một trong những pháo đài trên Bức tường Hadrian, chúng tôi đang phải chịu những tác động của biến đổi khí hậu, đặc biệt là trong môi trường đầm lầy nơi mà than bùn giúp bảo tồn phần lớn địa điểm này. Điều đang xảy ra là thời tiết khô hạn kéo dài làm lớp than bùn mất nước, khô nứt và và đất bắt đầu sụt xuống. Các phần di tích La Mã bị phơi bày ra trên mặt đất hay nói cách khác các di tích trồi lên trên mặt đất theo đúng nghĩa đen, và như vậy chúng có thể bị phong hóa và hư hỏng."
Khu vực này và vùng xung quanh nó từ trước bao lâu nay là một bãi lầy - đây là môi trường rất quan trọng có tác dụng bảo quản các di tích lịch sử chìm dưới mặt đất.
Bây giờ, ngay cả sau một đêm mưa lớn, mặt đất dưới chân cũng vẫn cứng.
Và nhiều mưa hơn cũng không hẳn là sẽ giúp được cho than bùn hồi phục.
Thay vào đó, những trận mưa lớn càng làm xói mòn lớp than bùn đang co lại, rửa trôi lớp đất mặt và tiếp tục để lộ đất phiá dưới.
Tiến sĩ Birley cho biết Hadrian's Wall chưa bao giờ phải đối mặt với một mối đe dọa nguy hiểm như vậy.
“Tức là cách đây 1.900 năm, Hadrian Wall được xây dựng để để bảo vệ tỉnh La Mã của Anh. Và thành thật mà nói, chưa bao giờ nó bị đe dọa lớn như hiện nay do biến đổi khí hậu. Những khu vực khảo cổ nhạy cảm này của chúng ta đang bị đe dọa nghiêm trọng vì khí hậu thay đổi. Những thay đổi nhiệt độ từ nhỏ giờ tăng lên thành những con số lớn, đủ sức để phá hỏng những di tích vốn được bảo tồn tự nhiên từ hai ngàn năm qua như những gì đang diễn ra ở đây. Có đến 99% Hadrian Wall vẫn chưa được khám phá hết và đó là 99% di tích mà chúng tôi cần phải bảo vệ."
Vindolanda là một pháo đài phụ trợ của La Mã ngay phía nam tường thành Hadrian Wall, nơi mà người La Mã chiếm đóng từ khoảng năm 85 sau Công nguyên đến năm 370 sau Công nguyên.
Các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra toàn bộ khu định cư của người La Mã ở đó và giờ đây du khách có thể đi bộ dọc theo những con phố từng là những trung tâm dân cư cách đây gần 2.000 năm.
Đây là một địa điểm đặc biệt và là nơi lưu giữ nhiều kho báu khảo cổ học.
Đi theo bức tường về phía tây, nơi nó gặp sông Tyne lớn ở thành phố Newcastle hiện đại.
Bill Griffiths, người đứng đầu bộ sưu tập tại Tyne and Wear Museums, cho biết kết quả của quá trình khảo cổ trên Bức tường, họ đã phát hiện ra rằng đế chế La Mã không chỉ đồ sộ - mà còn rất đa văn hóa.
“Bạn nhìn thấy sự hiện diện của quân đội từ khắp nơi trong đế chế La Mã rộng lớn tới đóng quân ở đây, có một đơn vị từ Bắc Phi ở cuối pháo đài, ngoài ra còn có người Bỉ, người Syria, người La Mã và tôi nghĩ điều đó thật thú vị khi thấy rằng đã có một xã hội đa văn hóa như vậy hiện diện ở đây từ những năm xa xưa."
Để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 1.900 của Bức Tường, các nhà tổ chức đang tổ chức Lễ hội HW1900 Hadrian Wall 1900 cho phép người dân địa phương tổ chức lễ hội cho sự kiện này theo bất kỳ cách nào mà họ thấy phù hợp.
Đã có sự hưởng ứng lớn đối với lời kêu gọi và các đoàn múa, các nghệ sĩ và nhà sử học đều bày tỏ sẳn sàng tham gia vào dịp lễ hội này.
Maddie Maugham là nhà tổ chức điều phối cho Lễ hội HW1900.
“Chúng tôi kêu gọi mọi người tham gia trở thành một phần của Lễ hội Hadrian's Wall 1.900 và sau lời kêu gọi này thì chúng tôi nhận được hơn 250 hoạt động đăng ký với chúng tôi. Điều này rất tuyệt vời và thực sự ngạc nhiên khi có rất nhiều người muốn kỷ niệm 1.900 lịch sử của Tường Thành và họ có rất nhiều ý tưởng để thể hiện điều đó."
Một người đàn ông đang lên kế hoạch hóa trang thành Hoàng đế Hadrian và đi tắm kiểu La Mã trong mỗi nhà tắm còn sót lại dọc theo chiều dài của bức tường.
1.900 năm là một cột mốc ấn tượng đối với bất kỳ tượng đài nào được kỷ niệm, nhưng hiện tại, mọi suy nghĩ đều hướng về tương lai của bức tường khi nó phải đối mặt với thách thức khó khăn nhất cho đến nay.
Bên dưới những vùng đất hoang có khả năng là đang cất giữ một số kho báu độc đáo nhất của thời kỳ La Mã - nhưng bây giờ các nhà khảo cổ học phải phục hồi những gì tốt nhất có thể - một cuộc chạy đua chống lại biến đổi khí hậu.
Mời vào phần audio để nghe toàn bộ nội dung
