Trong mấy chục năm sinh hoạt âm nhạc ở Úc, tôi đã từng làm việc chung với nhiều nhạc sĩ Thổ dân và đã học hỏi được rất nhiều điều tuyệt vời từ họ, nhưng người đem đến cho tôi ấn tượng sâu đậm nhất là Gambirra Illume.
Tôi gặp Gambirra Illume lần đầu tiên vào năm 2014 trong thời gian nhóm vừa được thành lập và các nhạc sĩ đến với nhau để cùng sáng tác và tập dượt một trường khúc gồm nhiều hành âm, dưới nhan đề “Three Sides of Love and Death” (Ba Phương Diện của Tình Yêu và Sự Chết).
Sydney World Music Chamber Orchestra (SWMCO) gồm 14 nghệ sĩ thuộc nhiều nguồn gốc dân tộc khác nhau (Croatia, Mongolia, Ghana, Sudan, China, Uyghur, Mexico, Iran, Việt Nam…), và Gambirra Illume là nghệ sĩ Thổ dân duy nhất.
Chị là một tài năng đa diện: nhạc sĩ, ca sĩ, nhạc tác gia, hoạ sĩ, và nhà giáo dục văn hoá Thổ dân. Gambirra Illume là người thuộc sắc dân Yolngu, ở tây-bắc Arnhem Land, Lãnh Thổ Bắc Úc.
Sydney World Music Chamber Orchestra (SWMCO) artists, including Gambirra Illume (top, third from left) and Hoang Ngoc-Tuan (top fourth from left). Source: Supplied
Yolngu là một sắc dân có một lịch sử phong phú, và có những người Yolngu lừng danh đã nỗ lực giới thiệu văn hoá Thổ dân đến thế giới, như Djalu Gurruwiwi (đại nhạc sư chuyên về nhạc cụ cổ truyền “yidaki”, một loại didgeridoo của bộ tộc Yolngu), Galarrwuy Yunupingu (nhà lãnh đạo của cộng đồng Thổ dân Úc), Gulumbu Yunupingu (hoạ sĩ kiêm nhà lãnh đạo phụ nữ), Geoffrey Gurrumul Yunupingu (ca nhạc sĩ khiếm thị thiên tài), và các thành viên của ban nhạc lừng danh Yothu Yindi (như Mandawuy Yunupingu, Witiyana Marika, Milkayngu Mununggurr…).
Nhạc sĩ Richard Petkovic, người sáng lập nhóm nhạc SWMCO, nói rằng chủ đích của trường khúc “Three Sides of Love and Death” là tạo ra một thứ âm nhạc có khả năng tác động đến nội tâm của khán giả, khiến họ không lắng nghe một cách thụ động, mà họ lắng nghe với sự cảm ứng tích cực từ tâm linh của họ, để rồi khi họ ra về, họ có thể cảm nhận rằng một điều gì đó trong tâm thức của họ đã thay đổi, đã chuyển hoá, rằng họ đã nhận được một thông điệp nhiều ý nghĩa.
Gambirra Illume Source: Supplied
Trước khi đến buổi họp mặt đầu tiên, mỗi nghệ sĩ đã suy tư về chủ đích này, và hôm đó chúng tôi đến với nhau, ngồi thành vòng tròn, và bắt đầu tạo cảm thông cho nhau bằng cách mỗi người lần lượt phát biểu cảm tưởng của mình về cuộc sống, về âm nhạc, và về những gì mình tin là thiêng liêng nhất, rồi ứng tấu một vài phút âm nhạc. Đó là những giây phút rất cảm động.
Người thì nói về niềm tin tôn giáo, người thì nói về những kinh nghiệm ngục tù cộng sản, về khát vọng tự do, về hành trình tỵ nạn đầy gian khổ… Gambirra Illume nói về mối liên hệ tâm linh mật thiết giữa con người, mặt đất và vũ trụ. Đây là thông điệp của chị: “Tâm linh của chúng ta kết nối mật thiết với mặt đất này, và tất cả chúng ta cùng rung động với vũ trụ này. Chúng ta là một dòng máu.”
Rồi chị mời mọi người cùng thở trong im lặng và lắng nghe hơi thở của mình, và chị ứng khẩu hát lên một giai điệu ngắn với một vài linh ngữ của sắc dân Yolngu. Rồi mọi người lần lượt hoà mình theo giai điệu đó, bằng tiếng hát hay tiếng đàn của mình, tạo nên một hợp khúc càng lúc càng nhiều bè âm thanh hơn, nhiều màu sắc hơn, phong phú hơn, thú vị hơn.
Rồi ở một điểm nào đó, mọi người cùng cảm thấy hợp khúc ấy đã đến lúc kết thúc, tiếng đàn chậm lại và tắt dần, tiếng hát nhẹ dần và trở lại thành những hơi thở lặng lẽ như ban đầu. Hợp khúc ngẫu tác ấy là một khoảnh khắc cộng hưởng tự nhiên của con người trong âm nhạc. Sau này, hợp khúc ấy đã biến thành bài “Song of Love” (Tình Ca), là hành âm đầu tiên cho trường khúc “Three Sides of Love and Death”.
Gambirra Illume cho biết rằng, theo truyền thống Yolngu, chị tôn kính các bậc trưởng thượng như cha mẹ. Chị phải xin phép các bà mẹ trong bộ tộc để được dùng một số linh ngữ Yolngu làm ca từ cho một “manikay” (bài hát).
Chủ đề của trường khúc là tình yêu và sự chết, nhưng tình yêu và sự chết thì có rất nhiều ý nghĩa khác nhau. Trong đó có những ý nghĩa liên quan đến trái đất, vũ trụ, vật tổ và tổ tiên. Do đó, thật khó khăn để chọn được những linh ngữ vừa diễn tả ý nghĩa của tình yêu và sự chết trong ca từ, vừa không xúc phạm đến những điều thiêng liêng.
Nhưng cuối cùng thì chị đã được phép chọn một số linh ngữ thích nghi để sử dụng cho một bài hát về tình yêu. Chị cảm thấy đó là một hồng ân.
Trong đêm trình diễn đầu tiên tại Parramatta's Riverside Theatre nhân dịp Sydney Sacred Music Festival (Lễ Hội Âm Nhạc Tâm Linh Sydney), ngày 5 tháng Chín, 2014, khi tất cả thành viên trong nhóm nhạc đã ngồi bất động ở vị trí của mình, Gambirra Illume chậm rãi bước ra trước sân khấu trong trang phục truyền thống Yolngu.
Với phong thái dịu dàng nhưng trang nghiêm, chị bắt đầu bằng những hơi thở trong im lặng, rồi chị thầm thì đọc lên những linh ngữ, và những nét nhạc của nhiều dân tộc khác nhau dần dần hoà theo, quyện vào nhau, làm nền cho giai điệu “Song of Love” qua tiếng hát của Gambirra.
Và ngay từ giây phút đó, khán giả đã bắt đầu nhận được một thông điệp thiêng liêng về con người, mặt đất và vũ trụ - một thông điệp vượt qua những ngôn ngữ bình thường, một thông điệp có khả năng nối kết con người của những dân tộc khác nhau, những văn hoá khác nhau, trong tình yêu và hoà bình.
Sau “Song of Love”, những hành âm khác tiếp nối bằng những kết hợp đầy màu sắc và ý nghĩa của nhiều nền văn hoá âm nhạc để diễn tả trọn vẹn chủ đề “Three Sides of Love and Death”.
Đêm nhạc đã kết thúc trong sự tán thưởng nồng nhiệt của khán giả.
Là một người Việt Nam tỵ nạn đến định cư trên đất Úc, tôi trân trọng học hỏi và cảm ơn những giá trị tâm linh và những ý nghĩa đẹp đẽ của văn hoá thổ dân Úc được truyền đạt qua những nghệ sĩ thổ dân tuyệt vời, và Gambirra Illume là một trong những người ấy.
Hoàng Ngọc-Tuấn đến Úc với tư cách là người tị nạn chính trị từ Việt Nam, năm 1983. Ông đã xuất bản, sáng tác, và biên tập nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật. Năm 2002, ông cùng một số người bạn sáng lập trang , một trung tâm văn học và nghệ thuật trên mạng nổi bật nhất về văn học nghệ thuật Việt Nam với mục đích chủ yếu là sáng tạo và làm ra cái mới.
Thêm thông tin và cập nhật Like
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
