Aköl niin 26 pen Tok, 1788, Kɔc British aci beeri den Union Jack jäät nhial ee Sydney Cove, bi ya yen jɔ̈k lööny/luɛ̈ɛ̈ tɛn kɔc Wuöt Aboriginal ku Torres Strait Islander.
Köl Australia Day aci jɔk bi ya muuk nhom aköl niin 26 pen Tok mën 1935, ku aci jal bɛn looi ke ye kööl ye baai lɔ̈ɔ̈ŋ ee 1994.
Wël wën ci wïc thook aye nyuɔ̈th . Ku kuät ee ruön eben, akuën kɔc juëc ku ke lɔ ke juɛk rot aye ke wic ku bi waar kööl kënë ye baai rëël piny.
Kɔ̈c juëc Aboriginal Australians awicke bi köök, na cɔ̈k ɣa lɔ̈n ye kɔc kɔ̈ɔ̈k yen nhiaar ŋiëc anyikööl ci rot looi bi gaam tɛn lɔn bi yen war. kɔc kɔ̈k, cimëne Boe Spearim, aye gaam kööl këne awic ku bi puöl eben ben.
Rɛ̈ɛ̈c loony/luɛ̈ɛ̈k, aye mat thin agut ca ateekthok, piälguöp ci pɛ̈th, gur ɣöt kääcken karakonic yic ke juëc, ku keek aŋuɔ̈t ke ciëëŋ thin yekölë.
Tɛ ye Andrew Chol Gai tiëŋ yen akol Australia ee kööl pɛth bi tɔu thin ku kene yen rɛ̈ɛ̈. A wïc bi kuany aköl wën kɔc ee ben bɛ̈ɛ̈i tok ke cië kööl leŋ kɔc kɔk̈ tak riɛ̈ɛ̈ŋ ke ci rot looi tɛn këk waar ku ye kööl dhiëën puou tɛk kek aye köl ci pɛ̈nden ruöm beei ke ciin ku nɛ̈̈k kɔc ken juëc. Ku ke yen cɔl aye kööl dhiɛu kek thin..
Aci Chol Gai bɛn mat thin ku luel aleu bi piäth bi kööl waar ci bɛ̈ɛ̈i Australia mat nhïïm ee ruön 1901 bi yen kuany waar yen thin. Wala akol kök leu bi bi kɔc cɔl a miit puöth eben ke cïn kɔc kɔk dhiäu puoth thin.
