در هفته های اخیر ایالت های مختلف استرالیا شدیدا درگیر آتش سوزی جنگل ها بوده اند. در حالی که بسیاری از رسانه ها، به بررسی دلایل احتمالی و عواقب سیاسی آتش سوزی ها می پردازند، بحث بهبود روانی مردم بعد از تمام شدن این فاجعه، و به ویژه نقش جنسیت در این زمینه، کاملا نادیده گرفته می شود.
حوادث بد دارای تاثیرات جنسیتی نیز هستند. در حالت کلی، چنین حوادثی زنان و دختران را بسیار بیشتر تحت تاثیر قرار میدهد. به طوری که در یک مقیاس جهانی، احتمال مرگ و میر زنان و کودکان در جریان وقوع حوادث طبیعی چهارده برابر مردان است.
تحقیقات انجام شده در استرالیا هم نشان می دهد که در زمان آتش سوزی جنگل ها، زنان بسیار بیشتر از مردان خواستار ترک محل آتش سوزی هستند. در حالی که مردان تمایل بیشتری به ماندن در محل و "مقابله با آتش" دارند. این یعنی مردان سه برابر بیشتر از زنان در معرض مرگ بر اثر آتش سوزی قرار می گیرند.
اما ماجرا به همینجا ختم نمی شود، چرا که تاثیرات جنسیتی آتش سوزی جنگل ها فقط به زمان آتش سوزی محدود نشده و بعد از آن هم ادامه خواهد داشت. به همین دلیل، محققان استرالیایی و فعالان حوزه زنان هشدار می دهند که وقوع بلایای طبیعی شرایط وقوع خشونت خانگی را تقویت می کند.
با این حال، قوانین و سیاست های مربوط به تغییرات اقلیمی، بلایای طبیعی و محیط زیستی همچنان چشمشان را بر روی تفاوتهای جنسیتی بسته اند و نقش جنسیت را در این زمینه نادیده می گیرند.
خشونت جنسیتی بعد از وقوع بلایای طبیعی
بسیاری از افراد مدت ها بعد از پشت سر گذاشتن حوادث طبیعی، به طور جدی با مشکلات خانوادگی ازجمله آوارگی، انزوای اجتماعی، آسیب های روانی و مشکلات مالی دست و پنجه نرم می کنند. آتش سوزیهای اخیر در استرالیا بسیاری از خانه ها را خراب کرده و باعث ایجاد آسیب های زیادی شده است. این مسئله عواقب طولانی مدتی مانند مشکلات مالی ناشی از دست رفتن دارایی ها و توقف فعالیت اقتصادی را در پی خواهد داشت. چنین مشکلاتی باعث می شود تا افراد تحت فشار روانی قرار گرفته، این فشار را در محیط خانه تخلیه کنند و باعث از هم پاشیدن خانواده شوند.
تجربیات گذشته هم نشان می دهد که افزایش خشونت خانگی یکی از تبعات تحمل چنین فشارهایی است. بر اساس تحقیقات انجام شده، بعد از وقوع طوفان کاترینا (Katrina) در ایالات متحده، میزان اعمال خشونت خانگی علیه زنان نسبت به گذشته ۹۸ درصد افزایش داشته است. بعد از وقوع سیل واکاتان (Whakatane) در نیوزیلند در سال ۲۰۰۴ هم، تعداد تماس های مردمی با پلیس دوبرابر و حجم کاری مراکز فعال در زمینه خشونت خانگی سه برابر شده است.
همچنین، به گزارش سازمان سلامت زنان گولبرن نورت ایست (Women’s Health Goulburn North East organization) که به ارائه خدمات تخصصی در حوزه سلامت زنان می پردازد، در سال ۲۰۰۹ و بعد از آتش سوزیهای شنبه سیاه (Black Saturday) در ایالت ویکتوریا، میزان اعمال خشونت خانگی علیه زنان افزایش پیدا کرد.
علاوه بر این، زنانی که در یک رابطه ناسالم و خشونت بار قرار دارند، بعد از وقوع حوادث طبیعی در معرض خشونت های شدیدتری هم قرار می گیرند. چرا که ممکن است دیگر نتوانند از حمایت خانواده و دوستانشان بهره مند شوند. در چنین شرایطی، زنان مجبور می شوند برای نجات جانشان هم که شده همچنان با فرد آسیب زننده، زندگی کنند.
توجه به جنسیت در قوانین اقلیمی
در سال ۲۰۱۷ بعد از سال ها تلاش، فعالان حقوق زنان توانستند "برنامه اجرایی جنسیتی" را به تصویب کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (United Nations Framework Convention on Climate Change) برسانند. این برنامه ها بر مبنای دو سیاست کلیدی توازن جنسیتی و پاسخگویی جنسیتی استوار شده است. توازن جنسیتی یعنی اینکه تعداد نسبتا برابری از مردان و زنان در مذاکرات اقلیمی بین المللی مشارکت داشته باشند. سیاست پاسخگویی جنسیتی هم از دولت ها میخواهد تا به شناسایی، درک و اجرای اقداماتی بپردازند که خلاءهای جنسیتی در بخش محیط زیست را برطرف کند.
با وجود این، دولت استرالیا هنوز این موارد را در سیاست های اقلیمی و حوادث غیرمترقبه خودش لحاظ نکرده است. مثلا برنامه مدیریت بحران ایالت کوئینزلند در حوزه مدیریت فیزیکی بحران موثر است. اما همچنان در این زمینه به مساله جنسیت توجه کافی نمی کند.
در واقع، دولت استرالیا نه تنها باید درسیاست ها و برنامه های مدیریت حوادث غیرمترقبه یک رویکرد جنسیت محور اتخاذ کند، بلکه بهتر است مراکزی را هم که به حمایت از آسیب دیدگان خشونت خانگی بعد از حوادث می پردازند، تحت حمایت مالی قرار بدهد. که از جمله این مراکز میتوان به آژانس هایی اشاره کرد که به آسیب دیدگان، خدمات حقوقی، مشاورهای، اسکان و... ارائه می دهند.
