ဖဲတၢ်ထိၣ်ဃူမုၢ်နံၤတသီအပူၤ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်တီတၢ်တြၢ်လၢပှၤသးစၢ်အဂီၢ်အဖီလာ်န့ၣ် ပှၤဖိသၣ်အိၣ်ဝဲအါန့ၢ် ၄,၅ဝဝ ဂၤန့ၣ်လီၤ.
ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအါန့ၢ်တဝာ် လၢအမ့ၢ် ၅၇ မျးကယၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတနံၣ်တဘျီ တၢ်ခိးကွၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် — World Watch Report, တၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢ အီစထြ့လယါကီၢ် အတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်ဖဲ တၢ်မၤကမၣ်သဲစးဂ့ၢ်ဝီ တၢ်တီတၢ်တြၢ်သနူအဖီလာ်န့ၣ်, အိၣ်ဒီး တၢ်မၤဘၣ်အၢဘၣ်သီ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါ, လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်အံၤန့ၣ် အတမ့ၢ်တၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီလၢအဝဲသ့ၣ် ကိးထီၣ်အီၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
Daniela Gavshon, လၢအမ့ၢ် အီစထြ့လယါပှၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤတၢ်အခိၣ်ဒိၣ်လၢ တၢ်ခိးကွၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကရၢစံးဝဲဒၣ်, “တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအံၤအပူၤလၢအအိၣ်ပာ်လၢအအၢန့ၣ် ကဲထီၣ်လၢအအၢနးဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢပသ့ၣ်ညါအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤန့ၣ် အတအိၣ်ဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သဲစးတၢ်ဘျၢဘၣ်. အဃိ, ဘၣ်ဃး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဟံးမူဒါသ့ၣ်တဖၣ် အက့အခီခဲလၢာ်န့ၣ် တၢ်ပာ်ဖှိၣ်ဃုာ်အီၤဖဲတၢ်လီၢ်တတီၤဃီအပူၤတအိၣ်ဘၣ်. အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲ liberal democracy ကီၢ်ထဲတဘ့ၣ်ဧိၤလၢအတအိၣ်ဒီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် အတၢ်မၤ ဖဲထံကီၢ်လၢအအါန့ၢ်အဘ့ၣ် ၁ဝဝ သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ, ဒီးတၢ်အံၤ အမ့တမ့ၢ် တၢ်န့ၢ်ဘၣ်အမးကးဒ်တဘ့ၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ထိၣ်သတြီၤ ပီးလီတခါဘၣ်နာ်သက့, တၢ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်အတၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်အပူၤ ဖဲအပူၤကွံာ်တနံၣ် ၂ဝ၂၄နံၣ်န့ၣ် တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲအခါ ၇ဝန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်ဃုထၢအါမးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်တ့ၢ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ခိၣ်နၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤသ့ၣ်တဖၣ်, လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢ အအိၣ်ဖဲ တၢ်ထီဒါ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် တၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤ ပျဲၢ်စီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ် — မ့တမ့ၢ် အိၣ်ဖဲတၢ်ဒုးနဲၣ်ဖျါ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤပှၤကရူၢ်ဆံးသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤအပူၤန့ၣ်— ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ခီဆၢ ဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဖျါတြၢၢ်ကလာ်တမံၤ လၢအပှဲၤဒီးတၢ်ဘၣ်ဆိကမိၣ်ထံအီၤဒီး တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသပှၢ်သပှၢ်န့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးဝဲဒၣ် အပူၤကွံာ် ၁၂လါအတီၢ်ပူၤ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ် ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ဖဲကီၢ်အမဲရကၤ တၢ်ဃုထၢအပူၤန့ၣ် တၢ်ဃုထၢထီၣ်ကဒါက့ၤ Donald Trump န့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဃုထၢဖဲကီၢ်အမဲရကၤအပူၤန့ၣ် အတၢ်ဒိဘၣ်မၤဟူးကအိၣ်ဒၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအအိၣ်ဖျါတြၢၢ်ကလာ်တခါ, ဒီး တၢ်မနုၤကကဲထီၣ်အသးလဲၣ်ဒုတသ့ၣ်ညါအီၤဒ်ဘၣ်. နာ်သက့ ပထံၣ်ဘၣ်တ့ၢ်လံ အပူၤကွံာ် Trump အတၢ်ကဲကီၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ Trump န့ၣ်ပထံၣ်အီၤလၢအမ့ၢ် ဒ်အတဲဝဲအသိးန့ၣ်အဝဲမၤအီၤ, ဒီး ဖဲအဝဲတဲဘၣ်ဃးတၢ်လၢအဝဲကမၤအီၤန့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး, အကပာ်သနူ လၢကမၤလီၤတဒၢကွံာ် ပှၤဃုလီၢ်အိၣ်ကဒုသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်ဒီး ပှၤသုးလီၢ်သုးကျဲဒီး ပိာ်မုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂ့ၢ်, အဃိ ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤပအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဒိၣ်ဒိၣ်ယိာ်ယိာ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ အပူၤကွံာ်တနံၣ်အခါ တၢ်အိၣ်သးလၢ အဂ့ၤအိၣ်ဝဲတနီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်မၤဘၣ်ဒိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်, သဲစးတၢ်ဘျၢလၢအထီဒါပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး တၢ်မၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ်နာ်သက့ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဖဲထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအပူၤ ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်တြီဆၢဆူၣ်ဆူၣ်ဒီး ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ထီဒါသ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်မုၢ်လၢ်တနီၤန့ၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်လၢ, အဒိ, ဖဲကီၢ် Bangladesh အပူၤန့ၣ်, ပှၤကၠိဖိသ့ၣ်တဖၣ်တီခိၣ်ရိၤမဲ တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ထီဒါ လၢအမ့ၢ်တၢ်ထီဒါဝဲဒၣ် Sheikh Hasina အတၢ်ပၢတၢ်ဆှၢတၢ်ဖီၣ်ဃံးသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ထီၣ်ဘးတုၤလၢအဝဲဘၣ်ဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်ဖဲထံကီၢ်အံၤအပူၤအဃိ တစိၢ်တလီၢ် ပဒိၣ်န့ၣ် ခဲကနံၣ်အံၤ ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ အကအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ကဲအါထီၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်လၢအပူၤနံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အသိးန့ၣ်, တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ ပာ်ပနီၣ်ဝဲ အီစထြ့လယါကီၢ် ဒ်အမ့ၢ်ထံကီၢ်တဘ့ၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်သနူ လၢအဒီသဒၢပှၤဂဲၤလိာ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးဖဲထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး အပှၤထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့ အီစထြ့လယါကီၢ်အတၢ်ရ့ပှၤသးစၢ်ဖဲတၢ်မၤကမၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢသနူအဖီလာ်, ဃုာ်ဒီး အတၢ်ဃ့လီၢ်အိၣ်ကဒုသ့ၣ်တဖၣ်, ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢအဆဲးကဲထီၣ်အသးထီဘိတခါန့ၣ်လီၤ.
Mr Gavshon စံးဝဲဒၣ်, “ယဆိကမိၣ် တၢ်မၤအပတီၢ်တနီၤ ဖဲပဒိၣ်သနူအပူၤန့ၣ် တၢ်လၢကဘၣ်မၤဆိအီၤလၢတၢ်မဲာ်ညါသ့ၣ်တဖၣ်အကျါ အတပၣ်ဃုာ်ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အဂ့ၢ်ဘၣ် အဃိ တၢ်အံၤဆဲးအိၣ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ်တလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ယဆိကမိၣ် တၢ်အံၤကဲထီၣ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ် အဘျီအါမးလံ. ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒီး ပှၤဃ့လီၢ်အိၣ်ကဒုတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒီးပှၤဃ့လီၢ်အိၣ်ကဒုသ့ၣ်တဖၣ် အီစထြ့ယါကီၢ် ရ့အီၤအကျိၤအကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပထံၣ်သ့ၣ်ညါအီၤလီၤ. မ့ၢ်ကွၢ်လၢ တၢ်တီတၢ်တြၢ်လၢသးစၢ်အဂီၢ်တကပၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်လၢ အဂုၤက့ၤခံဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအပူၤကွံာ်တနံၣ်အတီၢ်ပူၤ, ပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် — လီၤဆီတၢ်ဒၣ်ဖဲ ကလံၤစိၤကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢ Northern Territory ဒီး Queensland အပူၤန့ၣ် - ဘၣ်ဃးတၢ်ဟံးအရ့ဒီး တၢ်မၤကမၣ်သဲစးအကျိၤကျဲန့ၣ် အိၣ်ဝဲလၢတၢ်ကီအလီၢ်ခံဒ်န့ၣ်လီၤ.
Youth Advocacy Centre လၢအအိၣ်ဖဲ Queensland ပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်ဒိၣ် Katherine Hayes စံးဝဲဒၣ် တၢ်အံၤဆဲးကလၤဝဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢအကွီၣ်လဲၢ်မး, “ဖဲ Queensland ဖဲအံၤန့ၣ် တၢ်ဘၣ်တၢ်ကမၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကမၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်အဒိအတဲာ် ဒိၣ်စိလုၢ်ဘၢကလုာ်လၢတၢ်သူအီၤအါထီၣ်, ဒီး မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ တၢ်သူအီၤအါထီၣ်သကုၤ အီစထြ့လယါကီၢ် တကာ်ဘၣ် တုၤဝဲဒၣ်ဆူ ထံကီၢ်အဂုၤအဂၤ လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး ကီၢ်အမဲရကၤဒီး UK ကီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်နာ်တအိၣ်လၢ သဲစးတၢ်တီတၢ်တြၢ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤဒီး ပဒိၣ် တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်လၢၤဘၣ် ဒီး တၢ်မၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်အဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဖဲကမျၢၢ်တၢ်ဆဲးကျိးတဝၢအဖီခိၣ်, တၢ်သးအိၣ်ပာ်ဖျါအီၤလိၤလိၤအဃိ တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ပာ်ဖှိၣ်ဃုာ်အသးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ပာ်ဖျါအံၤစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ကလံၤစိၤတၢ်ပၢကဝီၤဒိၣ် — Northern Territory အပူၤ ပှၤလၢအမၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်သးနံၣ်လၢတၢ်ဟံးအီၤအရ့န့ၢ်န့ၣ် အပူၤကွံာ်အခါ စးထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ၁၂နံၣ် နာ်သက့ စးထီၣ်အပူၤကွံာ်တနံၣ် လါအီးကထိဘၢၣ်န့ၣ် မၤစှၤလီၤဝဲတုၤလၢ သးနံၣ် အနံၣ် ၁ဝ ဒီး ခွံစလဲအပူၤ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ဆဲးဖီၣ်ဒုးဃာ်ဝဲဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဖဲတၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်ဟံၣ်ဒုးဃာ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတလါဃီအတီၢ်ပူၤန့ၣ်, Northern Territory ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဝဲလၢ တၢ်ကဆဲးသူကဒါက့ၤ တၢ်ဖျီၣ်ဘၢခိၣ်သၣ်ဃံဒီးမဲာ်သၣ်ဒီးဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဃိ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Ms Hayes စံးဝဲဒၣ် ပှၤဖိသၣ်လၢအသးနံၣ်စၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်တကြၢးဖီၣ်ဒုးကာ်တံာ်ဃာ်အီၤဘၣ်, “ဘၣ်ထံၣ် ပှၤသးနံၣ် အိၣ်ထဲ အနံၣ် ၁ဝတဂၤ တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အီၤဖဲတၢ်ဒုးဃာ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်ဟံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုးနီၣ်နီၣ်ဒီ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ဒုးပလီၢ်တခါ ခီဖျိလၢ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢ အဆဲးဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ် ဆဲးဒိၣ်ထီၣ်ဒ်အဃိန့ၣ်လီၤ. လၢပှၤ အနံၣ် ၁ဝ, ၁၁, ၁၂ မ့တမ့ၢ် ၁၃ နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အကျဲဘၣ်လဲၤကတၢၢ်ကွံာ်ဖဲတၢ်ဒုးဃာ်အလီၢ် မ့တမ့ၢ် ကီၢ်စဲၣ် တၢ်ဒုးဃာ်အပူၤန့ၣ်, လၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ် တၢ်လဲၤကမၣ်အသးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ကဘၣ်အိၣ်ဝဲတခါခါန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအပူၤကွံာ်တနံၣ်လါအီကူးန့ၣ်, ဘၣ်ဃးဒီး ပဒိၣ်သူကျိၤကျဲ တၢ်ဟံးဂ့ၢ်ဝီဖိသၣ်န့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ဖိသၣ်ဂ့ၢ်ဝီပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါအခိၣ်ဒိၣ် ဃ့လၢ တၢ်ကမၤတၢ်ဆီတလဲ ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဃ့ထီၣ်အံၤအတၢ်ပာ်ဖျါ လၢအခိၣ်တီကိးဝဲအမံၤ 'Help way earlier!’ အံၤ, ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖး ၂၄ထံၣ် လၢအပၣ်ဃုာ် ဖိသၣ်လၢအမၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်ဒီးတၢ်ဟံးဂ့ၢ်ဝီအီၤလၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢသ့န့ၣ် တၢ်ကမၤအါထီၣ်အီၤဆူ ၁၄နံၣ်, တၢ်ကဘၣ်တြီပတုာ်ကွံာ် တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်ဖိသၣ်ဒီးပာ်အီၤထဲတဂၤဧိၤ, ဒီး တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်ဖိသၣ်အတၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ကဘၣ်ပတုာ်ကွံာ် တၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်အီၤတပယူၤဃီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Ms Gavshon စံးဝဲဒၣ် တၢ်သုးထီၣ်ထီၣ် ပှၤမၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်သးနံၣ်ဖဲ ၁၄နံၣ် န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲခီၣ်ခါအရ့ဒိၣ် အဆိကတၢၢ်တခါလၢ ကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢခဲလၢာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ယဆိကမိၣ်န့ၣ် တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်တခါလၢ အါတက့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကရူၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကရူၢ်ခဲလၢာ် ကသးလီၤပလိာ်ဃုာ်အီၤတပူၤဃီ, ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသးနံၣ်စၢ်စၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်ဘၣ်ဟံးမူဒါဒီးတၢ်မၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢတူၢ်လိာ်အီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်, ဒ်သိးကမၤလၢပှဲၤထီၣ်ဘးတၢ်အံၤအဂီၢ် Ms Hayes စံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဟဲန့ၢ်လၢ ကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်အပတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ယဆိယကမိၣ် ဖဲခွံစလဲအပူၤ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤန့ၣ် ထီဒုၣ်ဒါအသးလၢဖိသၣ်ဒီးဖိသၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်သ့ၣ်တဖၣ်, အဃိန့ၣ် ဖဲခွံစလဲအပူၤ ကမၤန့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကျိၤကျဲတခါဂ့ၤတခါဂ့ၤအဂီၢ် ယတအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢအဂ့ၤတကပၤဘၣ်. ယဆိကမိၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃူတၢ်ဖျိးကျိၤကျဲတမံၤ လၢအတပာ်တၢ်ပညိၣ်ဖဲတၢ်မၤကမၣ်သဲစးကွီၣ်မ့ၣ်အလိၤဘၣ် နာ်သက့ ကဘၣ်ကွၢ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ် တၢ်ဂံၢ်ဆံးဘါစၢ်, တၢ်ပာ်လီၤတဲာ်ကွံာ် ကွၢ်ကပာ်ကွံာ်, တၢ်မၤဆါပယွဲဖိဒံဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်အဂ့ၢ် တၢ်ပာ်ဖျါအံၤ ပဲၤအၢပဲၤသီစ့ၢ်ကီးဝဲအီစထြ့လယါကီၢ် အတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအမ့ၢ် ပှၤနီၣ်တဂၤစုာ်စုာ် လၢအကျဲးစၢးဟဲနုာ်ဆူထံကီၢ်အံၤအပူၤဒီးချံသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ကဆဲးဆှၢအီၤဆူ တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်တၢ်လီၢ်ဖဲ Nauru လၢအမ့ၢ် Pacific ကီးတဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲလါနိးဝ့ဘၢၣ်န့ၣ်, ပဒိၣ်ပာ်လီၤဝဲသဲစးတၢ်ဘျၢအသီသ့ၣ်တဖၣ်, လၢအကဟ့ၣ်ခွဲး ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ် ကဟ့ၣ်လီၤစ့ဆူ ထံကီၢ်လၢအဂုၤအဂၤ လၢအကတူၢ်လိာ် ပှၤလၢအတမ့ၢ် ထံဖိကီၢ်ဖိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအပၣ်ဃုာ် ပှၤလၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဒ်သိးပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပှၤလၢအဂ့ၢ်လိာ်တၢ်ကဆှၢဖျိးအဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကပၢနုာ်အီၤဆူဃိးပူၤ ဒီး တြီတံာ် တၢ်သူလီတဲစိစိာ်စုဖဲ တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ် အလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ပာ်ဖျါအံၤစံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ အီစထြ့လယါကီၢ် ကြၢးဘၣ်မၤတၢ်မၤအါထီၣ် လၢတၢ်ဒီသဒၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ် သကုၤဟီၣ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
Ms Gavshon စံးဝဲဒၣ် ဘၣ်ဃးဒီးထံဂုၤကီၢ်ဂၤသဲစးတၢ်ဘျၢ စၢ်လီၤဒီးဂုၤက့ၤလီၢ်ခံအဃိ တၢ်အိၣ်ခိးကွၢ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ကရၢ Human Rights Watch — အိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအါထီၣ် ဒီး ဃ့ထီၣ်ဝဲထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢကမၤဆူၣ်ထီၣ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢအဘၣ်ဃးတၢ်သူ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤသဲစးသနူကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ Sophie Bennett ကွဲးအီၤလၢ SBS တၢ်ကစီၣ်အဂီၢ် ဒီး SBS ကညီကျိာ်တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ — ရှါဖီၤ ကျိးထံပာ်ဖျါထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
