Hiện có gần nửa triệu người Úc đang sống chung với chứng mất trí nhớ và con số này dự kiến sẽ tăng lên gấp đôi trong vài thập niên tới, theo Giáo sư Michael Kidd, Phó giám đốc y tế liên bang.
Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa sa sút trí tuệ là “hội chứng dẫn đến suy giảm chức năng nhận thức, khả năng xử lý suy nghĩ của chúng ta vượt quá những gì dự đoán từ hậu quả thông thường của quá trình lão hóa.”
Sự khác nhau giữa chứng sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer
Chứng sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng đến trí nhớ, suy nghĩ, hành vi, khả năng phán đoán, giao tiếp và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.
Có nhiều dạng sa sút trí tuệ khác nhau, dạng phổ biến nhất là bệnh Alzheimer, một bệnh thoái hóa não xảy ra khi các tế bào thần kinh trong não chết đi và khiến não bị lại. Bệnh Alzheimer chiếm từ 60% đến 70% các trường hợp sa sút trí tuệ.
Các loại sa sút trí tuệ khác bao gồm:
- Sa sút trí tuệ mạch máu, nguyên nhân là do lưu lượng máu đến não bị hạn chế hoặc suy giảm;
- Chứng mất trí nhớ với thể Lewy, xảy ra khi các tế bào thần kinh trong não bị thoái hóa hoặc chết do lắng đọng protein bất thường;
- Chứng mất trí nhớ vùng trán xảy ra khi thùy trán và thùy thái dương của não bị tổn thương do mất nơtron hoặc tế bào thần kinh và bệnh này thường được chẩn đoán ở những người dưới 65 tuổi.
- Chứng mất trí nhớ do rượu liên quan đến việc uống quá nhiều rượu trong một thời gian dài. Bệnh khởi phát trẻ hơn so với bất kỳ dạng sa sút trí tuệ nào ở người dưới 65 tuổi.
- Sa sút trí tuệ do chấn thương đầu lặp đi lặp lại ảnh hưởng đến não và thường liên quan đến các môn thể thao va chạm nhiều, chẳng hạn như quyền anh và bóng đá.
Dấu hiệu của sa sút trí tuệ
Các dấu hiệu và triệu chứng của sa sút trí tuệ có thể khác nhau nhưng phổ biến nhất là tình trạng hay quên, mất trí nhớ, thay đổi tâm trạng và tính cách, nhầm lẫn về thời gian và địa điểm, khó nói, khó viết hoặc hiểu bất cứ vấn đề nào, thờ ơ hoặc mất hứng thú với mọi việc mà bản thân thường thích, rút lui khỏi các hoạt động, khả năng phán đoán kém hơn, cảm thấy khó khăn hoặc không có khả năng thực hiện các công việc hàng ngày mà người bệnh đã từng làm.
Sa sút trí tuệ không phải là một phần bình thường của quá trình lão hóa, nó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi, nhưng nó phổ biến nhất ở những người trên 65 tuổi.Giáo sư Michael Kidd
Điều quan trọng mà chúng ta cần biết là những người mắc chứng sa sút trí tuệ có thể sống tích cực và hạnh phúc trong nhiều năm sau khi được chẩn đoán bệnh.
Giảm nguy cơ bị sa sút trí tuệ
Có một số yếu tố nguy cơ của chứng sa sút trí tuệ mà chúng ta không thể nào thay đổi được, chẳng hạn như tuổi tác. Lớn tuổi là yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với chứng sa sút trí tuệ.
Một số gen gây ra chứng sa sút trí tuệ có thể di truyền từ cha mẹ sang con cái và các bệnh khác hoặc nguyên nhân gây tổn thương não có thể dẫn đến chứng sa sút trí tuệ.
Nhưng có nhiều yếu tố rủi ro khác mà chúng ta có thể thay đổi, cải thiện được, chẳng hạn như về lối sống. Có thể giảm nguy cơ bị sa sút trí tuệ bằng cách ăn uống lành mạnh , tăng cường tập thể dục nhiều hơn, giữ cân nặng ở mức hợp lý, hạn chế uống nhiều rượu, không hút thuốc, duy trì một cuộc sống xã hội năng động và giữ tinh thần lạc quan tích cực.
Dạng sa sút trí tuệ có thể phòng ngừa được nhất là sa sút trí tuệ liên quan đến mạch máu. Nó có thể được ngăn ngừa bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ, chẳng hạn như hút thuốc, huyết áp cao, cholesterol cao hoặc bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt.
Người bị sa sút trí tuệ thường có những thay đổi hành vi nào?
Nhiều người bị sa sút trí tuệ có những hành vi rất khác lúc trước, điều này có thể gây khổ sở cho bản thân người bệnh, đồng thời gây khó khăn cho cả gia đình và những người khác chăm sóc họ.
Những thay đổi trong hành vi có thể bao gồm việc họ trở nên kích động hoặc hung dữ hơn, họ thường xuyên cảm thấy lo lắng, rồi có những hành động lặp đi lặp lại nhiều lần mà thân họ cũng không cố ý làm như vậy. Họ cũng tỏ ra thờ ơ và thiếu quan tâm đến mọi việc xung quanh. Họ thường thức vào ban đêm khi mọi người xung quanh đang ngủ, và họ bị mất kiểm soát hành vi của mình.
Mỗi người bệnh sa sút trí tuệ có thể bị những triệu chứng khác nhau, cho nên điều quan trọng là phải có cách tiếp cận riêng sao cho phù hợp nhất, để tìm hiểu được tại sao hành vi của một người lại thay đổi.
Hành vi có thể là phản ứng đối với những thay đổi về sức khỏe của người đó, môi trường xã hội hoặc thể chất của họ, hoặc chỉ đơn giản là hành vi thay đổi do tác động của thuốc.
Thông thường, việc thay đổi về thể chất, điều chỉnh lối sống theo hướng tích cực hơn, hoặc thay đổi môi trường xung quanh của một người theo hướng tốt đẹp hơn, thì sẽ cải thiện sức khỏe của họ và giảm bớt một số hành vi liên quan chứng sa sút trí tuệ.
Người chăm sóc hoặc người đang bị sa sút trí tuệ muốn biết thêm thông tin về những gì có thể giúp thay đổi hành vi của người bệnh, quý vị hãy truy cập trang web Dementia Australia.
Đối với người chăm sóc hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc người già thì có các chương trình hỗ trợ hành vi do Chính phủ Úc tài trợ thông qua Dementia Support Australia.
Để đặt câu hỏi về bệnh sa sút trí tuệ hoặc yêu cầu giúp đỡ, hãy gọi đường dây qua số 1800 100 500.
Ngoài ra, nếu quý vị hoặc một người quý vị quen biết đang cảm thấy đau khổ, thậm chí có thể có ý định tự tử, xin hãy nhanh chóng đến gặp bác sĩ gia đình, hoặc gọi điện đến một trong các đường dây trợ giúp:
Tất cả các đường dây trên đều trợ giúp 24/24 và tư vấn miễn phí.
Mời quý vị vào phần Audio để nghe Giáo sư Michael Kidd, Phó giám đốc y tế liên bang, giải đáp về chứng suy giảm trí nhớ; và phần trả lời của Dr Matthew Cullen, chuyên khoa tâm thần, Bệnh viện St Vincent, Sydney nói về trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần.
