Một cựu du học sinh chia sẻ: “Mình về nước từ đầu năm 2015 nhưng chưa đi xin việc ngay, còn lo ăn Tết (cười) đến 2-3 tháng, mình chủ quan nghĩ tìm việc ở đây chắc nhanh thôi. Ai ngờ phỏng vấn đến công ty thứ 4 mới được nhận, mà cũng chỉ làm intern. 2 tháng sau thì mình nghỉ vì thấy là ở chỗ đó cũng không học hỏi thêm được kỹ năng hay kiến thức gì nhiều. Sau đó cũng qua vài chỗ nữa, tới bây giờ vẫn chưa tìm được công việc hài lòng. Ai nói đi du học xong về nước thì sự nghiệp thênh thang chứ mình thấy cũng không dễ dàng gì đâu.
Thật ra là mình học ngành Tài chính, cũng không phải là đam mê gì cả, chỉ là thấy ngành đó có vẻ hot, nghe cũng oai. Đi làm ở vài ngân hàng, quỹ này nọ mình thấy không hợp. Mình thấy thích làm ở các nhà hàng khách sạn hơn. Nhưng mỗi khi nhắc đến chuyện này là ba mẹ mình lại bàn ra, nếu không muốn nói là cấm cản. Mẹ mình nói con nhà người ta đi du học về thì làm trưởng phòng phó phòng, ai đời mình lại đi làm quản lý nhà hàng làm việc theo ca".
Tin rằng nhiều bạn du học sinh sẽ bắt gặp được hình ảnh của mình đâu đó trong câu chuyện này.
ĐỐI MẶT
Một số vấn đề mà các bạn du học sinh nên chuẩn bị tinh thần để đối mặt khi về nước tìm việc sau mấy năm du học:
Thiếu hiểu biết về thị trường
Dù làm việc trong bất cứ lĩnh vực nào, khi về Việt Nam, bạn cũng cần có thời gian tìm hiểu lại bức tranh tổng thể về quy mô, nguyên tắt hoạt động và xu hướng của lĩnh vực đó. Tuy vậy, đây là những kiến thức, thông tin mà bạn có thể tự cập nhật được thông qua sách báo, trò chuyện cùng những người đi trước.
Còn có những thứ thuộc về trải nghiệm cá nhân bạn chỉ có được khi nào thực sự làm việc trong lĩnh vực đó chứ không thể "đi tắt đón đầu" như nhiều người vẫn nói.
Chỉ nói đến những việc đơn giản như bạn cần in ấn các tài liệu marketing số lượng lớn những không biết nơi nào cho giá tốt, màu chuẩn, cần tìm quà tặng đại lý vào những dịp lễ tết cũng không biết nhiều nguồn để chọn lựa cho phù hợp…
Những thứ như vậy có thể bị xếp vào hàng tiểu tiết, nhưng khi mà công việc thường ngày đòi hỏi bạn phải thực hiện những tiểu tiết đó một cách nhanh chóng và hiệu quả thì đó thật sự là điều ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của bạn.
Thiếu kinh nghiệm thực tế ở một tổ chức/ công ty ở Việt Nam
Đa số du học sinh thực tập ở một công ty/ tổ chức ở nước mà họ học tập chứ ít bạn nào về Việt Nam thực tập. Điều này chỉ có ưu thế khi bạn ứng tuyển vào những công ty đa quốc gia đó có văn phòng tại Việt Nam. Nếu bạn ứng tuyển vào các công ty khác, việc thiếu kinh nghiệm về văn hoá doanh nghiệp của họ sẽ là một rào cản mà bạn cần phải vượt qua.
Sự mong muốn của họ về chế độ đãi ngộ/ lương quá cao
Khó khăn thứ 3 đến từ chính bản thân du học sinh/ gia đình khi mà sự mong muốn của họ về chế độ đãi ngộ/ lương quá cao so với mặt bằng chung của thị trường. Như tâm sự của bạn nữ ở đầu chương trình, bố mẹ bạn còn tâm lý du học sinh về nước là phải được trọng vọng và đã không ủng hộ khi bạn muốn làm những công việc không có vẻ "oách" như trưởng phòng, phó phòng.
Một du học sinh khác cũng ở trong hoàn cảnh tương tự: "Nói thật là lúc mới về Việt Nam mình cũng không biết là mình thích làm gì đâu. Ba mẹ thì nay giới thiệu công ty của người quen này, mai lại giới thiệu công ty của họ hàng khác. Mình cũng làm qua vài chỗ, đi làm mà không hề thấy vui. 8 tiếng ăn mặc đẹp đẽ ngồi trong phòng máy lạnh đối với mình dài như 16 tiếng vậy. Trong ngày, thời gian mình thấy vui nhất là tối tối về nhà, tự pha bột nướng bánh - những loại bánh quy mà mình đã học được hồi đi du học. Rồi mình có ý tưởng làm một tiệm bánh nho nhỏ, không đi làm ở đâu cả. Nghe mình nói vậy, cả nhà ai cũng cản, bảo là cái đó chỉ làm cho vui thôi, chứ sẽ không phát triển đến đâu đâu".
CÂN BẰNG
Chị Trần Thị Quang Hồng, một thành viên của Hội cựu du học sinh Việt Nam ở Úc gợi ý những điều giúp bạn tìm được sự cân bằng cần thiết khi trở về Việt Nam:
Đừng dành thời gian tiếc nuối, buồn phiền
Bầu nhiệt huyết khi trở về có vẻ không còn mạnh mẽ như lúc ra đi. Cũng dễ hiểu thôi. Bỗng dưng ta thấy oải vì khói, bụi, ồn, ách tắc giao thông, thức ăn không đảm bảo, con người dễ cáu kỉnh, thủ tục hành chính nặng nề... Nhiều người trong chúng ta sẽ trở về cơ quan cũ. Ta gặp những con người cũ, cách thức làm việc cũ. Rồi lương tháng nhận được chỉ bằng 1/10 học bổng hàng tháng trước đây vẫn tự động được chuyển vào tài khoản.
Tuy nhiên, một số bạn tôi biết lại coi đây là cơ hội để rèn luyện cho mình khả năng thích ứng với các môi trường khác nhau, nên không để mất thời gian cho việc chán nản hay buồn phiền. Họ phóng xe ra đường phố, gọi cho bạn bè, đi cà phê, đi quán vỉa hè..., làm những gì đã từng làm trước khi ra đi. Những người bạn ở Việt Nam sẽ hết sức vui mừng được gặp lại bạn. Họ muốn biết xem sau mấy năm trông bạn thế nào? Họ cũng muốn nghe những câu chuyện của bạn. Tất nhiên họ cũng sẽ hỏi những câu hỏi khó, kiểu liệu đi học về bạn có được thăng chức không, thu nhập có cao hơn không. Không biết bạn sẽ trả lời thế nào. Tôi thì thích cách mà một bạn của tôi đã trả lời: có chứ, nhưng cứ bình tĩnh.
Tạo cảm giác cân bằng trong gia đình
Và điều này quan trọng, trước khi bắt tay vào những thứ to lớn, hãy dành thời gian cho gia đình. Giống như nhiều bạn ra đi cùng với gia đình, tôi cũng có những câu hỏi khi trở về: chồng tôi sẽ làm việc ở đâu? Con trai tôi sẽ hoà nhập với môi trường mới như thế nào? Chúng tôi đã nói chuyện nhiều lần với nhau, chuẩn bị tinh thần từ nửa năm trước khi lên máy bay rời nước Úc. Tất nhiên, khi về đến nơi, cảm giác vẫn chơi vơi khó tả, nhưng chúng tôi có nhiều việc phải làm.
Khi chúng ta phải trải qua những khác biệt về nếp sống hàng ngày, cái sốc có thể đến từ từ, và xử lý nó mất công sức hơn nhiều. Đôi khi những chi tiết nhỏ nhưng lại gây ra những cảm giác nhớ nhung, nuối tiếc, bực bội hay thất vọng. Hãy chú ý để hoá giải nó. Hãy tạo không khí vui vẻ trong gia đình bằng việc đi chơi với người thân, bạn bè, tham quan các danh lam thắng cảnh nơi mình đang sống, hoặc đi du lịch xa một chút. Từ trải nghiệm bản thân, tôi nghĩ rằng nếu tạo được cảm giác cả nhà luôn bên nhau, những cú sốc sẽ nhẹ đi nhiều.
Ngoài thời gian cho gia đình nhỏ, cũng nên dành thời gian cho gia đình lớn nữa. Tôi nhớ những ngày trở về dưới mái nhà của bố mẹ. Quét nhà, cọ sàn, rửa ấm chén hàng ngày cho bố mẹ tôi. Cho đến bây giờ, tôi vẫn còn cảm giác ấm áp khi nghĩ đến điều đó. Với tôi, đó là những khoảnh khắc quý báu và tôi hạnh phúc vì đã không bỏ qua nó khi mới từ Úc trở về.
Làm việc và đóng góp từ những điều nhỏ nhất
Khi đã có cảm giác cân bằng với gia đình, chúng ta có thể yên tâm hơn để nghĩ đến công việc, đến sự đóng góp. Đây cũng là một sự thử thách. Đến nơi làm việc, chúng ta có thể sẽ gặp những tình huống khác nhau: Có người ngưỡng mộ bạn, có người nghi ngờ khả năng của bạn, có người kỳ vọng quá nhiều vào bạn, có người trân trọng bạn, lại có người thờ ơ với bạn. Tuy nhiên, tôi cho rằng chúng ta không cần phải thay đổi cách ứng xử vì những thái độ khác nhau. Chỉ cần bạn giữ được sự thân thiện, vui vẻ và cởi mở, tất cả mọi thứ sẽ trở nên dễ chịu.
Không khí thân thiện, tin cậy là điểm khởi đầu quan trọng của công việc. Nhưng cả với điều này, bạn cũng đừng quên cho mình thời gian. Cơ quan của bạn giống như một guồng máy đang chạy. Bạn cần phải quan sát kỹ, phải nói chuyện với nhiều người, hiểu được cái guồng máy ấy trước khi quyết định sẽ thích ứng với nó như thế nào.
Cũng đừng áp lực cho rằng đóng góp phải là một cuộc cách mạng. Chúng ta hoàn toàn có thể đóng góp bằng việc đưa ra một đề xuất nhỏ phục vụ công việc, hoặc hỗ trợ đồng nghiệp hoàn thành nhiệm vụ, hoặc chia sẻ thông tin, kỹ năng với đồng nghiệp khác để giúp nâng cao năng lực của mọi người, hoặc nếu có thể, tạo ra một môi trường làm việc vui vẻ, thân ái, hợp tác với những người xung quanh mình hoặc, đơn giản là hoàn thành tốt công việc được giao.
Và cuối cùng, bạn sẽ nhận ra ở đây có những thứ tốt hơn so với ở nước Úc. Bạn có có gia đình, có anh em, có bạn bè, có đồng nghiệp để quan tâm, chia sẻ với bạn. Bạn không còn phải tự mình xoay xở mọi thứ như ở nước Úc xa xôi. Và cuối cùng, điều tôi muốn tóm lại không khác gì hơn so với những gì người ta vẫn nói. Hãy yêu những gì mình có. Hãy giữ một thái độ tích cực. Chắc chắn mọi thứ sẽ tốt lên. Tốt hơn trước khi bạn ra đi. Tôi tin như thế!
