Từ tuần trước, ông Shinzo Abe đã chính thức trở thành giữ chức vụ liên tục lâu nhất của Nhật Bản, với tổng thời gian hơn bảy năm tám tháng.
Người đàn ông 65 tuổi này đã chiến đấu với căn bệnh viêm loét đại tràng trong nhiều năm. Tuy nhiên, việc ông tuyên bố sẽ từ chức trước khi kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 9 năm 2021 vẫn khiến nhiều người bất ngờ. Ông Abe nói rằng ông cảm thấy buồn khi để lại nhiều mục tiêu vẫn chưa hoàn thành.
“Tôi rất tiếc khi phải rời bỏ công việc của mình mà vẫn thực hiện xong hiệp ước hòa bình với Nga và chưa hoàn thành sửa đổi hiến pháp.”
Trong một tuyên bố, Thủ tướng Scott Morrison nói rằng ông muốn cảm ơn ông Abe vì cam kết lâu dài đối với quan hệ Úc-Nhật Bản.
“Nước Úc rất biết ơn người bạn là ông Shinzo Abe với tư cách là Thủ tướng Nhật Bản. Sự lãnh đạo, trí tuệ, sự hào phóng và tầm nhìn của ông đã góp phần đem đến hòa bình, tự do và thịnh vượng trong khu vực của chúng ta và trên toàn thế giới.”
Ông Morrison mô tả ông Abe là một người bạn và người cố vấn. Hồi tuần trước, có thông tin cho rằng ông Scott Morrison đang lên kế hoạch cho chuyến thăm trực tiếp tới Tokyo để ký kết một thỏa thuận quốc phòng song phương. Thỏa thuận tiếp cận đối ứng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyến thăm lẫn nhau của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản và quân đội Úc.
Benjamin Ascione, một học giả về chính sách đối ngoại của Nhật Bản tại Đại học Quốc gia Úc, cho biết quan hệ song phương giữa Úc và Nhật Bản đã có một bước tiến đáng kể dưới sự lãnh đạo của ông Abe.
“Thủ tướng Abe đặc biệt tập trung vào cải cách an ninh. Nhật Bản và Úc đã trở thành đối tác an ninh quan trọng nhất của nhau, sau liên minh tương ứng của Úc với Hoa Kỳ. Mối quan hệ kinh tế song phương được lưỡng đảng ở cả hai bên công nhận. Quan trọng là điều này vẫn sẽ được tiếp tục trong tương lai.”
Ông Abe đi đầu trong các nỗ lực nhằm thiết lập khu vực "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương", thay vì "Châu Á - Thái Bình Dương", như một phần của chiến lược xây dựng các liên minh để đáp lại sự ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.
Ông cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hồi sinh Quan hệ Đối tác xuyên Thái Bình Dương mang tính bước ngoặt, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi thỏa thuận thương mại.
Ông Abe dự kiến sẽ tại vị cho đến khi Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của ông có thể chọn người kế nhiệm. Thời gian này, ông ưu tiên sức khỏe của mình, nhưng dự định vẫn phục vụ trong quốc hội.
“Tôi muốn hồi phục sức khỏe và tiếp tục công việc với tư cách là thành viên quốc hội, làm những gì có thể để giải quyết những thách thức mà chúng ta phải đối mặt trong các chính sách. Và tất nhiên, với tư cách là thành viên quốc hội, tôi muốn hợp tác và hỗ trợ chính quyền kế nhiệm.”
Vẫn chưa có sự nhất trí về việc ai sẽ kế nhiệm ông Abe, nhưng đã xuất hiện một số ứng cử viên như Bộ trưởng Tài chính Taro Aso, Chánh văn phòng nội các Yoshihide Suga và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Shigeru Ishiba.
Ông Abe nói rằng ông tin tưởng một người kế nhiệm có năng lực sẽ chính thức được bầu vào quốc hội.
“Tất cả các ứng cử viên được nêu tên đều có triển vọng. Tôi đã làm việc với họ trong nội các hoặc trong đảng. Tôi nghĩ họ sẽ cạnh tranh bằng cách đưa ra các chính sách và tôi mong đợi một nhà lãnh đạo nổi bật sẽ được chọn.”
Ông Ascione nói rằng dù ai là người kế nhiệm ông Abe thì mối quan hệ song phương Úc và Nhật Bản vẫn khó có thể thay đổi. Nhưng ông Ascione cũng nói rằng sẽ là sai lầm nếu quá đề cao mối quan hệ quốc phòng chặt chẽ hơn giữa Nhật Bản với Úc mà chủ yếu nhắm vào Trung Quốc.
“Nhật Bản vẫn có những hạn chế trong hiến pháp đối với việc sử dụng vũ lực. Và ông Abe đã cố gắng để sửa đổi hiến pháp. Quá trình đó có thể là một phần của chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, có thể được xem là nhắm vào Trung Quốc. Nhưng chúng ta không nên quá đề cao tầm quan trọng của hợp tác Úc-Nhật với mục tiêu nhất thiết luôn luôn nhắm vào Trung Quốc, thay vì sự ổn định khu vực nói chung.”
Koichi Nakano, giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Sophia ở Tokyo, tin rằng việc ông Abe rời nhiệm sở sẽ ảnh hưởng đến mối quan hệ của Nhật Bản với các nước châu Á khác.
“Việc ông Abe từ chức sẽ ảnh hưởng đến quan hệ của Nhật Bản với các nước châu Á khác nói riêng. Nhưng yếu tố quan trọng hơn là liệu ông Trump có tái đắc cử tổng thống Hoa Kỳ hay không.”
Dự kiến người kế nhiệm ông Abe sẽ được bầu chọn trong hai hoặc ba tuần tới. Sau đó quốc hội sẽ bỏ phiếu để bầu ra một thủ tướng mới.
Thêm thông tin và cập nhật Like Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
