Giấc mơ lớn nhất của người Úc luôn luôn là sở hữu một ngôi nhà. Nhưng tỷ lệ người Úc thuê nhà đang tăng đều đặn - một phần ba hiện là người thuê nhà, nhiều người thuê dài hạn.
Khi Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Philip Lowe phát biểu trước Câu lạc bộ Báo chí Quốc gia ở Canberra vào đầu tháng 4, ông đã thừa nhận cuộc khủng hoảng thuê nhà.
''Căng thẳng trong thị trường cho thuê ít nhất là một vấn đề lớn vào lúc này như căng thẳng với thế chấp. Khá nhiều người Úc viết thư cho tôi, kể cho tôi nghe về hoàn cảnh rất khó khăn mà họ đang gặp phải. Và tôi đọc những lá thư đó mà lòng nặng trĩu.”
Mức độ tăng giá cho thuê hiện đã được xác nhận theo hai cách đánh giá riêng biệt.
Số liệu từ Nha Thống kê Úc cho thấy giá của 10% nhà cho thuê đắt nhất đã tăng 10% trong năm qua, so với 7% của 10% nhà cho thuê rẻ nhất.
Một cuộc khảo sát của PropTrack cũng chỉ ra rằng giá thuê ở các thủ phủ đã tăng 13% so với cùng kỳ năm ngoái, hiện ở mức $520 mỗi tuần, trong khi giá thuê ở nông thôn tăng 4,5%.
Khảo sát nhanh về tiền thuê hàng năm của Anglicare đã theo dõi khả năng chi trả ngày càng giảm trong mười bốn năm qua.
CEO tổ chức từ thiện này Kasy Chambers nói rằng cuộc khảo sát mới nhất của Anglicare cho thấy mọi thứ đã trở nên tồi tệ như thế nào.
"Chúng tôi đã tìm thấy 45.895 quảng cáo riêng biệt trên thị trường cho thuê tư nhân trên khắp nước Úc. Khi chúng tôi xem xét có bao nhiêu tài sản có giá cả phải chăng, chúng tôi thấy rằng hầu như không có gì. Vì vậy, nếu bạn là người có Trợ cấp Thanh niên, thì không có nơi ở nào có giá phù hợp cho bạn cả. Bốn trong số đó sẽ phù hợp với túi tiền của bạn nếu bạn là một người độc thân trên Jobseeker - và tất cả đều là phòng trong các căn hộ chung cư. Nó thậm chí không tốt hơn nhiều khi chúng ta nhìn vào tiền già, đó là mức trợ cấp hào phóng nhất của Centrelink, cũng chỉ 0,4 phần trăm là hợp túi tiền."
Và bà Kasy Chambers nói rằng không chỉ những người nhận tiền trợ cấp mới cảm thấy khó khăn đâu.
"Mỗi năm chúng tôi nghĩ rằng nó không thể trở nên tồi tệ hơn, nhưng năm nào nó cũng vậy. Tôi nghĩ cú sốc năm nay là khi thấy rằng nếu bạn đang làm một công việc có mức lương tối thiểu vẫn chưa đến một phần trăm tiền thuê này có thể phù hợp với bạn."
Mức độ của vấn đề xuất hiện rõ ràng trong một loạt các cuộc khảo sát và báo cáo nghiên cứu từ các quý khác nhau. Câu hỏi bây giờ là những gì có thể làm được để giải quyết cuộc khủng hoảng thuê nhà?
Lãnh đạo Greens của Liên bang Adam Bandt nói rằng đặt mức trần cho việc tăng tiền thuê nhà sẽ là một khởi đầu tốt.
"Tiền thuê nhà đang tăng nhanh gấp sáu lần so với tiền lương. Mọi người đang được khuyến khích trả giá cao hơn mức giá được quảng cáo, buộc giá thuê ngày càng cao hơn. Không nhất thiết phải như vậy. Lao động có thể ngăn chặn việc tăng tiền thuê nhà."
Nhưng Thủ tướng Anthony Albanese đã từ chối cách tiếp cận đó.
"Ý tưởng rằng chính phủ quốc gia có quyền áp đặt mức trần tiền thuê - về cơ bản là quốc hữu hóa thị trường cho thuê tư nhân trên khắp nước Úc - không phải là giải pháp."
Giới hạn việc tăng giá cho thuê ở cấp tiểu bang cũng có vẻ khó xảy ra.
Ở Queensland, giá thuê nhà tư nhân đã tăng với tốc độ nhanh hơn bất kỳ tiểu bang nào khác với giá thuê căn hộ tăng 23% và giá thuê nhà tăng 33%. Trong khi tại một khu vực nông thôn, giá cho thuê đã tăng 80% trong vòng 5 năm.
Nhưng Queensland cho biết họ sẽ không giới hạn số tiền thuê nhà có thể tăng lên.
New South Wales cũng đã nói không, với Thủ hiến mới đắc cử Chris Minns lập luận rằng chính phủ của ông có các chính sách khác để giải quyết cuộc khủng hoảng thuê nhà.
"Chúng tôi có một kế hoạch đầy tham vọng khi đề cập đến những thay đổi chính sách cụ thể dành cho người thuê nhà ở tiểu bang này, từ việc cấm trục xuất không do có lỗi đến việc cho phép có vật nuôi, đến việc bắt đầu chương trình luân chuyển tiền cọc nếu người thuê nhà chuyển tới chỗ khác."
Hội đồng Bất động sản Úc đã không trả lời yêu cầu bình luận của SBS, nhưng Hội đồng và các tổ chức bất động sản khác trong lịch sử đã phản đối mạnh mẽ bất kỳ sự thay đổi nào đối với hiện trạng.
Và nó được ghi nhận là cần thêm nguồn cung. Nhưng đó cũng là một vấn đề phức tạp.
Bà Kasy Chambers nói rằng một phần là do người đi thuê không có lựa chọn nào khác ngoại trừ thuê của tư nhân.
"Sau Chiến tranh thế giới thứ hai và thực sự cho đến những năm 80, Úc đã trả khá nhiều tiền - họ đã đầu tư rất nhiều vào nhà ở của mình. Chúng ta đã làm điều đó thông qua việc xây dựng nhà chính phủ và thông qua nhà ở xã hội. Sau đó, chúng ta hoán đổi cho nhau cho đến khoảng những năm 80 trở đi cho đến khi chúng ta gặp tình huống như ngày hôm nay."
Ở Tasmania, họ đang cố gắng giới thiệu thêm nguồn cung với dự án xây dựng những ngôi nhà di động tiền chế.
Hiệp hội các nhà xây dựng bậc thầy ở đó cho biết loại nhà này sẽ trở thành một phần quan trọng trong các công trình xây dựng mới trong thập kỷ tới.
Steve Simeoni đến từ TCB Portables.
"Tôi chỉ nghĩ rằng đó là khả năng chi trả. Tôi nghĩ chúng ta cần phải đứng đầu trong trò chơi của mình. Chúng ta cần giúp đỡ người dân Tasmania. Chúng ta cần lấy mái che cho mọi người và đây là cách để làm điều đó."
Kos Samaros là giám đốc của Redbridge Consulting.
Ông nói rằng chi phí gia tăng làm cho các dự án xây dựng quy mô lớn ngày càng không khả thi.
"Tôi biết rằng ở Victoria, rõ ràng là có cuộc nói chuyện về việc thay đổi cách quản lý quy hoạch để cho phép xây nhà nhanh hơn và cho phép khu vực tư nhân xây và đưa chúng ra thị trường với giá rẻ hơn nhiều. Nhưng rất khó... Chi phí nguyên vật liệu tăng gấp đôi. Chẳng hạn như các công ty xây dựng đang xây dựng căn hộ. Trước đây, họ có thể xây căn hộ một phòng ngủ với giá khoảng 7.500 đô la một mét vuông. Bây giờ là gần 14.000 đô la một mét vuông."
Trong khi đó, đối với những người có lựa chọn duy nhất là thuê nhà, chính phủ vẫn phải chịu áp lực phải đáp ứng các mục tiêu về nhà ở xã hội và giá cả phải chăng.
Tasmania đã công bố mục tiêu xây dựng 10.000 ngôi nhà mới vào năm 2032.
Và ở Queensland, những người ủng hộ muốn thấy các mục tiêu được đáp ứng và vượt quá.
Hội đồng Dịch vụ Xã hội của Queensland CEO Aimee McVeigh.
"Chúng tôi nghĩ rằng nguồn cung nên là trọng tâm của quá trình này. Chúng tôi cần 5.000 căn nhà ở xã hội mới mỗi năm trong thập kỷ tới. Trừ khi chúng tôi đồng ý với điều đó, với tư cách là các bên liên quan, chúng ta đang đồng ý rằng chúng ta thực sự muốn thấy có người sống trong ô tô, lều và phòng trọ hay sao."
Chính phủ liên bang đã lập kế hoạch bổ sung vào nguồn cung nhà ở xã hội và giá cả phải chăng.
Dự luật hiện đang được đưa ra trước quộ́c hội để tạo ra một quỹ tương lai nhà ở trị giá 10 tỷ đô la - vấn đề là nó bị những các dân biểu độc lập chỉ trích là không đạt được số lượng cần thiết.
Và chuyện này hiện đang bị khóa trong một cuộc chiến giằng co với Đảng Xanh, vốn đang tìm cách tận dụng sự cân bằng quyền lực của họ và chính phủ.
Trong khi đó với Ngân sách tháng Năm đang đến rất nhanh, người ta đang kỳ vọng vào việc ngân sách có thể hỗ trợ gì cho những người đang phải vật lộn với giá thuê tăng.
Bộ trưởng Tài chính Katy Gallagher đã nói rằng chính phủ nhận thức được nhóm đang nhanh nhất trở thành người vô gia cư là phụ nữ trên 55 tuổi và chính phủ muốn giúp đỡ họ.
"Đây là công việc mà chúng tôi đã bắt đầu trong ngân sách. Đó là công việc chúng tôi sẽ tiếp tục trong ngân sách này và chúng tôi sẽ tiếp tục tập trung vào nó và nhà ở cho phụ nữ và cung cấp một số bảo đảm về nhà ở cho phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ trong nhóm tuổi trên 55, là một thách thức thực sự. Và đó là lý do tại sao chúng tôi có các sáng kiến như Quỹ Tương lai Nhà ở Úc và một số biện pháp khác."
Hiện không rõ chính phủ sẽ làm gì trước những chính sách như giảm thuế cho người có nhà cho thuê để đầu tư, và thuế đánh trên tiền vốn gia tăng khi bán nhà.
Nhiều người đỗ lỗi cho các chính sách ưu đãi này đã góp phần đẩy giá nhà lên cao, và giá cho thuê cũng tăng theo.
Nhưng sự đồng thuận dường như là hiện trạng này sẽ khó điều chỉnh - với sự phản đối dự kiến từ các nghị sĩ bản thân có nhà cho thuê đầu tư, các nhóm bất động sản và cử tri có lợi ích về bất động sản.
