ขึ้นชื่อว่าแมลงวัน มันก็ไม่น่าอภิรมย์ใจเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว แต่แมลงวันออสเตรเลียมันแอดวานซ์ไปมากกว่านั้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งเวลาไปคุณเดินตามชายหาด เดินป่า เพราะพวกมันจะเกาะติดเราไม่ไปไหน
มันคือความน่ารำคาญ ถ้าพูดภาษาคนไทยวันนี้คงต้องอุทานว่า “น่ามมมคานนนน” มันไม่ใช่ความน่ามคานธรรมดาๆ เพราะด้วยพฤติกรรมพวกมันที่ชอบเกาะติด บินตาม ตอมหน้าตอมตา (อย่างกับเราเป็นดาราเซเลป) และหลายครั้งมันทำให้เราดูแย่ เหมือนว่าเราตัวเหม็น ไม่อาบน้ำ
ทำไมแมลงวันออสเตรเลียชอบตอมติดเราจังเลย เรื่องนี้มีงานวิจัย
ประเภทของเจ้าแมลงวัน
แมลงวันในออสเตรเลียมีมากกว่า 30,000 สายพันธุ์ (ทั่วโลกมีมากกว่า 150,000 สายพันธุ์) และจนถึงตอนนี้มีเพียง 7,700 สายพันธุ์ที่ได้รับการศึกษา
บทความของ ระบุว่า มีของสายพันธุ์หลักๆ ที่มักเจอบ่อยในออสเตรเลีย ได้แก่ Nematocera เช่นพวกยุง และพวกที่ไม่กัดอย่างแมลงวันเครน (non-biting crane fly) ส่วนอีกชนิดคือ Brachycera ได้แก่พวก แมลงวันบ้าน แมลงวันผลไม้ แมลงวันม้า
ส่วนเจ้าแมลงวันที่เกาะติดเราไม่หยุดคือ พวก bush fly หรือแมลงวันป่า เจอได้ทั่วไป ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มแมลงวันที่ไม่กัด มีหน้าตาใกล้เคียงกับแมลงวันบ้าน พวกมันถือเป็นไอคอนนิกของแมลงวันออสเตรเลีย แม้แต่ท่า "Aussie salute" ก็เกิดจากพวกมัน จากท่าทางพยายามจะปัดเจ้าแมลงวันป่านี่เอง
ทำไมมันชอบเกาะติดมนุษย์อย่างเราๆ
ในชนิดแมลงวันที่ชอบกัดอย่าง ยุง หรือแมลงวันม้า แมลงวัน bush fly จัดว่าเป็นพวกที่ไม่กัด แต่มันชอบกินโปรตีน คาร์โบไฮเดรต เกลือ น้ำตาล ซึ่งสิ่งเหล่านี้อยู่บนผิวหนังของเรานั้นเอง
ด้วยระบบเซนเซอร์ชั้นเยี่ยมของพวกมันที่สามารถดักจับได้ว่ามีมนุษย์ (ที่มีอาหารอันโอชะ) เดินมานั่นคือ การตามคาร์บอนไดออกไซต์ที่เราหายใจออก ระบบระบายอากาศของเรา ทำให้มันรู้ว่าเราอยู่ตรงไหน เพราะฉะนั้นถ้าคิดจะวิ่งหนี ก็ขอให้ยอมแพ้ตั้งแต่คิด
แมลงวันฉลาดกว่าที่คิดนะ
พบว่าแมลงวันดูเหมือนจะ "คิด" ก่อนที่จะกระทำ และเช่นเดียวกับมนุษย์ พวกมันใช้เวลานานกว่าในการตัดสินใจที่ซับซ้อน
นักวิทยาศาสตร์ยอมรับว่ารู้สึกประหลาดใจกับการค้นพบนี้ ซึ่งบ่งชี้ว่าแม้แต่แมลงก็แสดงสัญญาณของความฉลาด
ก่อนหน้านี้ การรวบรวมข้อมูลก่อนตัดสินใจดำเนินการใดๆ เคยถือเป็นกิจกรรมเฉพาะของสายพันธุ์ที่มีวิวัฒนาการสูง เช่น ลิงและมนุษย์
ในงานทดลอง นักวิจัยได้ให้แมลงวันผลไม้แยกความแตกต่างระหว่างความเข้มข้นของกลิ่นที่ใกล้เคียงกันซึ่งพวกมันได้รับการฝึกให้หลีกเลี่ยง
เมื่อความเข้มข้นแตกต่างกันมากและแยกแยะได้ง่าย แมลงวันจะเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็วไปยังปลายห้องที่อยู่ห่างจากกลิ่นที่แรงที่สุด
แต่เมื่อความเข้มข้นอยู่ใกล้มากและแยกแยะได้ยาก แมลงวันจะใช้เวลานานกว่ามากในการตัดสินใจและทำผิดพลาดมากขึ้น
จะเห็นได้ว่า แทนที่จะตอบสนองโดยไม่ทันคิด พวกมันดูเหมือนจะรวบรวมข้อมูลและชั่งน้ำหนักว่าประสาทรับกลิ่นบอกอะไรกับพวกมันก่อนจะตัดสินใจ
ศาสตราจารย์ Gero Miessenbock จากศูนย์วงจรประสาทและพฤติกรรมของมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดกล่าวว่าอิสระในการกระทำจากแรงกระตุ้นอัตโนมัติถือเป็นเครื่องหมายของความรู้ความเข้าใจหรือสติปัญญา
"ผลการค้นพบของเราแสดงให้เห็นว่าแมลงวันผลไม้มีความสามารถทางจิตที่น่าประหลาดใจซึ่งก่อนหน้านี้ไม่มีใครรู้จัก" เขากล่าว
ถึงมันจะ ‘น่ามคาน’ แต่พวกมันได้เลวร้ายไปเสียทีเดียว
แม้ว่าจะไม่มีใครชอบมีแมลงวันเกาะอยู่บนอาหาร (เกาะหน้าเกาะตา) นักนิเวศวิทยาชาวออสเตรเลียกล่าวว่าไม่จำเป็นต้องกังวลว่าแมลงวันจะทำให้คุณป่วยเป็นโรคติดเชื้อ
องแมลงวันบ้านและแมลงวันหัวเขียว 116 ตัวจาก 3 ทวีปที่ตีพิมพ์ในวารสาร Scientific Reports เมื่อไม่นานมานี้ พบว่าในบางกรณี แมลงวันเหล่านี้เป็นพาหะของแบคทีเรียหลายร้อยสายพันธุ์ ซึ่งหลายชนิดเป็นอันตรายต่อมนุษย์
วิธีการทางจีโนมและการคำนวณแบบใหม่ที่ใช้ในการศึกษานี้ทำให้ทีมวิจัยสามารถมองเห็นจุลินทรีย์ที่แมลงวันเป็นพาหะได้อย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน
นักวิจัยพบเชื้อ Helicobacter pylori 15 ตัวอย่าง ซึ่งมักทำให้เกิดแผลในลำไส้ของมนุษย์ โดยส่วนใหญ่พบในตัวอย่างแมลงวันเก็บตัวอย่างจากบราซิล
ตามการศึกษาพบว่าขาและปีกของแมลงวันมีจุลินทรีย์มากที่สุด
นักวิจัยเตือนว่าศักยภาพของแมลงวันในการแพร่โรคอาจถูกมองข้ามไป และอาจทำให้การแพร่กระจายของเชื้อโรครวดเร็วขึ้นในสถานการณ์การระบาด
แต่ศาสตราจารย์ มาร์เซล คลาสเซน (Marcel Klaassen) จากมหาวิทยาลัย Deakin ในเมลเบิร์น ซึ่งทำการวิจัยเกี่ยวกับนิเวศวิทยาของโรค กล่าวว่าเขาไม่รู้สึกวิตกกังวลแต่อย่างใด
“มีการศึกษาเกี่ยวกับไมโครไบโอมจำนวนมากที่ออกมา ซึ่งพบว่ามีจุลินทรีย์และไวรัสหลากหลายชนิดในลำไส้และร่างกายของเรา และแน่นอนว่าแมลงวันก็เช่นกัน” ศาสตราจารย์คลาสเซนกล่าว
แต่เมื่อพูดถึงการแพร่กระจายของโรค มีสิ่งอื่นๆ อีกมากมายที่ต้องพิจารณา
สิ่งหนึ่งคือ 'ปริมาณ' ของโรคที่แมลงวันแพร่ระบาด
“ไม่น่าเป็นไปได้เลยที่แมลงวันตัวหนึ่งจะแพร่เชื้อจากขาข้างใดข้างหนึ่งหรือปีกของมัน” ศาสตราจารย์คลาสเซนกล่าว
อันที่จริงแล้ว สิ่งมีชีวิตที่น่ารำคาญเหล่านี้สามารถใช้เป็นอาวุธในการต่อสู้กับแบคทีเรียดื้อยาได้
“อย่าลืมว่าจริงๆ แล้วหนอนแมลงวันใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียร้ายแรงในขณะที่ยาปฏิชีวนะไม่สามารถทำงานได้อีกต่อไป” ศาสตราจารย์คลาสเซนกล่าว
นักวิจัยในสหรัฐฯ เห็นด้วยว่าแมลงวันอาจไม่ใช่สิ่งที่เลวร้ายเสมอไป โดยชี้ให้เห็นว่าแมลงวันอาจใช้เป็นโดรนที่มีชีวิตซึ่งสามารถทำหน้าที่เป็นระบบเตือนภัยล่วงหน้าสำหรับโรคต่างๆ ได้
ในบทความของ ระบุด้วยว่า พวกมันมีความโดดเด่นในฐานะผู้รีไซเคิลสารอาหาร ผู้ผสมเกสรของพืชผลและพืชพื้นเมือง ผู้ควบคุมศัตรูพืช ผู้ปรับปรุงดิน ผู้ระบุคุณภาพน้ำ และเป็นแหล่งอาหารของนกและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังที่มีประโยชน์หลากหลายชนิด
“และหากทั้งหมดนี้ยังไม่ทำให้คุณรักพวกมัน ลองพิจารณาสิ่งนี้ดู พวกมันเป็นแมลงผสมเกสรเพียงชนิดเดียวของต้นโกโก้ Theobrama cacao ซึ่งเป็นพืชที่ใช้ทำช็อกโกแลต ใช่แล้ว แมลงวันและช็อกโกแลตมีความเชื่อมโยงกันอย่างแท้จริง ไม่มีแมลงวันก็ไม่มีช็อกโกแลต ฉันรักแมลงวัน” ดร.จูลีกล่าว
