او یکی از بیش از ۵۰۰ پناهنده ای است که در استرالیا تحت «بازداشت در داخل جامعه» یا به زبان دیگر «community detention» زندگی می کنند.
هنگامی که خانواده هلیا دیبا در سال ۲۰۱۳ ایران را ترک کردند، پدرش استرالیا را به عنوان کشوری پر از فرصت ها برای او توصیف کرده بود.
او گفت: «من خیلی کوچک بودم اما یادم می‌آید که پدرم در آن زمان به من گفت که این کشور فرصت های بزرگ تری برای من ایجاد خواهد کرد. او عمدتاً در مورد دانشگاه صحبت می کرد و اینکه من می توانم زندگی و دوستان خود را داشته باشم و از خانه خارج شوم. نکته اصلی امنیت بود؛ اینکه من می توانستم با دوستانم بیرون بروم و نگران نباشم.»
اما این رویا خیلی زود محو شد.
خانواده هلیا پس از ترک اندونزی با یک قایق، در نهایت ابتدا به جزیره کریسمس و سپس به نارو منتقل شدند.
هلیا در آن زمان حدود نه سال داشت.
او گفت: «آنها به ما گفتند که ما را به یک بازداشتگاه فراساحلی می فرستند تا حدود شش ماه به پرونده ما رسیدگی شود و سپس به استرالیا فرستاده می شویم، به ما ویزا داده خواهد شد و همه چیز مرتب می شود».
اما خانواده هلیا در نهایت بیش از پنج سال را در نارو سپری کردند.
آنها در نهایت در سال ۲۰۱۸ طبق قوانین انتقال پزشکی تصویب شده توسط دولت استرالیا، به استرالیا منتقل شدند.
این به هلیا فرصتی داد تا برای نخستین بار پس از سال ها به مدرسه برود.
او گفت: «سال ۱۰، ۱۱ و ۱۲ در یک مدرسه بودم. سال اول واقعاً برایم سخت بود، یکی به این دلیل که مدت زیادی بود که در چنین محیطی نبودم. و دیگر آنکه من فقط تا کلاس چهارم در ایران تحصیل کرده بودم».
پس از سال ۱۲، هلیا نه تنها یک، بلکه سه پیشنهاد پذیرش دانشگاهی برای تحصیل در رشته معماری و همچنین تجارت دریافت کرد.
او گفت: « این واقعاً هیجان انگیز بود، اما متأسفانه نتوانستم شرکت کنم. بنابراین مجبور شدم تمام دوره هایم را به سال ۲۰۲۳ موکول کنم، فقط به این امید که تا آن زمان ویزا و حقوق تحصیلی داشته باشم تا بتوانم در دانشگاه شرکت کنم.»
خانواده هلیا در استرالیا تحت برنامه ای موسوم به «Community Under Residence Determination» هستند.
به زبان دیگر، این برنامه به نوعی بازداشت در داخل جامعه است؛ پدیده ای که از آن با عبارت Community Detention نام برده می شود.
در حالی که آنها مسکن و حمایت های دولتی را از Centrelink دریافت می کنند، آنها پس از سن ۱۸ سالگی حق کار یا تحصیل در استرالیا را ندارند.
هلیا از این وضعیت با عبارت دوره بلاتکلیفی نام می برد.
داده های وزارت کشور استرالیا نشانگر آن است که تا ۳۰ جون سال جاری ۵۶۶ نفر تحت برنامه مذکور (مشابه خانواده هلیا) در استرالیا زندگی می کردند.
بیش از سه چهارم آنها بیش از ۱۰۹۶ روز در این برنامه بوده اند.
دکتر صبا واصفی محقق و روزنامه نگار در دانشگاه سیدنی است.
او با تعدادی از پناهجویان جوان که تحت این برنامه در استرالیا زندگی می کنند گفتگو کرده است.
او گفت: «بازداشت در داخل جامعه، جایگزینی برای ویزا نیست. این برنامه ارزشی جز خشونت سیستماتیک و انزوای تنبیهی ندارد».
او می گوید که پناهجویان جوان دخالتی در رابطه با نحوه ورودشان به استرالیا ندارند اما آنها با این حال به دلیل ورود با قایق، مجازات می شوند.
او گفت: «یادتان باشد که این جوانان بازماندگان رژیم های استبدادی یا جنگ یا محرومیت هستند که اکنون در دام شکل جدیدی از ظلم و خشونت گرفتار شده اند.»
دکتر واصفی می گوید که دولت فدرال باید برنامه بازداشت در داخل اجتماع (community detention) برای نوجوانان را لغو کند.
او می گوید دولت برای اقدام در مورد مسائل پناهندگان، بسیار کند عمل می کند.
در همین راستا، سخنگوی وزارت کشور استرالیا نیز در بیانیه ای گفت: «این وزارتخانه به همکاری با دولت در مورد طیف گسترده ای از اقدامات با هدف رفع موانع حل وضعیت و خطرات مرتبط با بازداشت طولانی مدت، ادامه خواهد داد».
سخنگوی وزارت کشور استرالیا گفت که به افرادی که در بازداشتگاه های داخل اجتماع هستند خدمات بهداشتی، اسکان، حمایت از طریق ارائه مدد کاران اجتماعی و کمک هزینه زندگی ارائه می شود، اما آنها باید شرایطی را رعایت کنند - از جمله افرادی که بالای ۱۸ سال دارند نباید کار یا تحصیل کنند.
