Key Points
- د ۱۹۵۲ کال د فبرورۍ په ۲۱ مه په بنګله دېش کې پنځه زده کوونکي د خپلې مورنۍ ژبې د ویلو حق غوښتلو په اعتراض کې ووژل شول.
- یونیسکو په ۱۹۹۹ کې دغه ورځ د مورنۍ ژبې د نړیوالې ورځې په توګه اعلان کړه
- دا اوس په ټوله نړۍ کې د کلتوري او ژبني تنوع جشن په توګه لمانځل کيږي
په ۱۹۴۷ کې، هند او پاکستان د خپلواکو دولتونو په توګه زیږیدلي او هماغه وخت کې د بنګال سیمه هم پر دوو برخو وويشل شوه چې د هندو اکثریت سره لویدیځ بنګال د هند برخه شوه، په داسې حال کې چې مسلمان اکثریت ختیځ بنګال (اوس بنګله دیش) د پاکستان برخه اعلان شوه.
که څه هم په ختیځ پاکستان( بنګله ديش) کې تر نیمایي زیات خلک په بنګالي ژبه خبرې کوي، خو د پاکستان حکومت اردو د رسمي ژبې په توګه اعلان کړه، یوازې په عربي رسم الخط کې د بنګلا ژبې کارولو اجازه ورکړه.
ډاکټر جان هوډ، د اندولوژي، بنګله ادبیاتو، فلم او تاریخ برخو کې په اسټرالیا کې يو څیړونکی دی، نوموړی وايي د هغه وخت په اسمبلۍ کې د پاکستان حکومت لخوا اردو ژبې له زور او جبر سره پر خلکو کارولو خلاف د اعتراضونو له ناکامۍ وروسته، حکومت دې مسلې په اړه د لاریونونو د مخنیوي لپاره کرفیو او هم غونډو جوړول غير قانوني اعلان کړل.
ډاکټر هود ایس بی ایس بنګلا ته وویل: "هغه څه چې د فبرورۍ په ۲۱ نیټه د ۱۹۵۰ لسیزې په لومړیو کې پیښ شوي په حقیقت کې د ژبې لمانځنه نه وه، دا په حقیقت کې د یوې ژبې د شتون لپاره مبارزه وه."
Procession march held on 21 February 1952 in Dhaka. Credit: Rafiqul Islam uploaded by Rama's Arrow on Wikipedia, Public domain, via Wikimedia Commons
نرمل پال، چې د ژبې فعال دی او په استرالیا کې د مورنۍ ژبې د غورځنګ تنظیم کوونکی دی، وویل، "دا د نړۍ [تاریخ] کې لومړی ځل و چې د مورنۍ ژبې حق غوښتونکي کسان په ډزو ووژل شول."
LISTEN TO
آيا پوهيږئ په اسټراليا کې د پښتو ژبې تر ټولو لوی ښوونځی چيرې دی؟
SBS Pashto
16/03/202227:03
د پاکستان حکومت بالاخره څو کاله وروسته د مورنۍ ژبې ساتلو د غورځنګ د فشار له مخې په ۱۹۵۶ کال کې بنګالي ژبه د رسمي ژبې په توګه په رسمیت وپېژندله.
له هغه وخت راهیسې، د بنګله دیش خلک دا ورځ په درناوي سره یادوي.
تر ۱۹۹۹ کال پورې دا ورځ د ملي شهیدانو د ورځې په نوم یادیده، ولې بيا وروسته یونیسکو دا ورځ د مورنۍ ژبې نړیواله ورځ په توګه اعلان کړه.
ژبه او هویت
عبدالمتین یو له هغو زده کوونکو له مشرانو څخه و چې له ډزو ژوندی پاتې شو او وروسته د بنګله دېش حکومت د هغه قرباني هم وستايله.
Abdul Matin (Bhasha Matin) and his wife Gulbadan Nesa Matin Credit: Gulbadan Nesa Matin
په ۱۹۸۳ کې، د بنګله دیش حکومت په هغه ځای کې د ژبې ساتلو قربانيانو په ياد کې یو دایمي برج جوړ کړ چې زده کونکي پکې مړه شوي ول.
د دې ورځې کلنۍ یادونه د ډیری بنګله دیشیانو د ماشومتوب په یادونو کې ځای لري.
ژبې په خطر کې
نن ورځ په نړۍ کې ډیری ژبې د ورکیدو له ګواښ سره مخ دي.
د ۲۰۲۱ یوه څیړنه چې مشري یې د اسټرالیا ملي پوهنتون (ANU) لخوا کیږي، ښیې چې په نړۍ کې د ۷،۰۰۰ ژبو نیمایي د خطر سره مخ دي، او پرته له کوم نوښتونو څخه ډیری یې د دې پیړۍ تر پایه ورک کیدی شي.
سږکال، د یونیسکو غونډې به د څو ژبو وړتیا وڅیړي، ځکه چې دا اټکل کوي چې د نړۍ په کچه ۴۰ سلنه نفوس په هغه ژبه کې زده کړې ته لاسرسی نلري چې دوی پرې خبرې کوي یا پوهیږي.
په آسټرالیا کې، د استعمار څخه دمخه د ۲۵۰ د اسټراليا اصلي اوسيدونکو ژبو څخه، یوازې ۴۰ ویل کیږي او ۱۲ ژبې بيا ماشومانو ته تدریس کیږي.
ښاغلی پاول باور لري چې د IMLD غونډې او هڅې کولی شي نړیواله ټولنه وهڅوي چې د خطر سره مخ ژبو د ساتنې لپاره هڅې ګړندۍ کړي. هغه وويل: "[په دې ډول] به نورې ژبې له لاسه ورنکړل شي."
LISTEN TO
بهر هيوادونو کې د مورنۍ ژبې ساتل کومې ګټې لري؟
SBS Pashto
21/02/202311:24
———————————————————————————
زمونږ خپرونه دلتهیا هم د اس بي اس پر اپلیکیشن واورئ. تاسو کولای شئ د اس بي اس اپلیکیشن په وړیا توګه له یا څخه ترلاسه کړئ.
