Pën dhiëc yic ruön timkarou ku thiäär ku dhorou(May 2017) , Akutnhïïm Aboriginal ku Torres Strait Islander ake cï ke nhïïm mat ye Kɔ̈c Thɛɛr Tuëŋ Jɛ̈ɛ̈mic Lööŋ Mɛ̈ɛ̈c Baai tɛ thiɔ̈k ke Uluru ku jɛ̈ɛ̈mden yic aci bɛn bïk jaam ke bɔu bei ke Puöth. Wɛ̈t ye kek jaam wɛ̈ɛ̈r yic löŋ mɛ̈ɛ̈c baai. ku bï kɔ̈c thɛ̈ɛ̈r keya dööc pɛ̈n Autralia bi këk dhiɛ̈l ŋic ee löŋic.
Latuëŋ cï thiääny kɔu yic, ku löŋ yic ku juɛ̈ɛ̈rrot. Ɣok, ɣok aci ɣok nhïïm mät ruön tim karou ku thiaar ku dhorou buk nyuc wɛ̈t jɛ̈ɛ̈m löŋïc ɣok aci bɛ̈n tuuŋ kedhie Southern Sky. Ku löŋ cuk bɛ̈ɛ̈i bei ee ke bɔ̈u bei ɣok puöth. Ke ɣok ye kuät Aboriginal ku jala Torres Islander ke dhiët keek tenë pɛ̈ndaan Auaɛtralian ke ye tiɔ̈mda ku bɛ̈ɛ̈i thiɔ̈ɔ̈k ke yen, Ɣok ɣa ke lëŋ lööŋkuan ye ɣok rot mäc ku ciɛ̈ɛ̈ŋda, ku kënë aci tɔu tɛ̈n wɛ̈ɛ̈rkuandit thɛ̈ɛ̈r ku aye ku gam ciɛ̈ɛ̈ŋda yic, jɔ̈k ciɛ̈kciɛ̈k yic gut ci löŋ kuan ke tɔu thin yeku kek tak athɛ̈ɛ̈r. Käkkä aci tɔu keye luɛl aya thööŋ piälguöp ke tɔu thin ruön tiim thiɛ̈ɛ̈r detem ci jäl (60,000). Ku ɣok atɔu ke tïɔ̈m ci nhialicda cääk ɣok ku ke bï tɔu käm kua ku piɛ̈nyda, piny mɛ̈ɛ̈rkua, keya dööc thɛ̈ɛ̈r pɛ̈n Australia ke dhiëth kek tɛ̈në abi tɔu ke tɔ̈u thin keya kua cï rööt thiäny pinyden kënë. Ye kek jam lɔn nada ɣok abi bɛ̈n lɔ dhuuk thin ɣok wɛɛrkua ku kɔɔc kuän ke dhieth kek thin erin ye tiɔ̈p tiäämda kua leu ku bi ŋuɛ̈n ku tɔu ku ke ye ŋuɛ̈ŋda. Yeen akëc rot kaŋ looi keya ku bi jäl ke ye wën jël yen ku tɛ wën cï ŋuɛ̈k ɣok leu ku bi rot looi keda keye piɛ̈nyda ke tɔu thiin ruön thɛ̈ɛ̈rdetem Millennia ku yen ee lɔ ke jɛ̈l anyiköl piny nhom yiic luëlde yic tɛ̈ne ruun buɔt karou. Kënë ee këwën wic wɛ̈ɛ̈r wɛ̈ɛ̈r löŋ ku lëŋ wɛ̈ɛ̈r wën looi rot. Kua aye ku dhiɛ̈l gaam piny këne ee piɛ̈nyda ku ruɛ̈l abi dhiɛ̈l tɔu thin ke ye kewën ye yen dhiɛ̈l kuäny yic ke baai ye keda. Mɛ̈n ɣok atɔu ɣok ye kɔ̈c wën ci gɛ̈ɛ̈l nhiim piny piɛ̈nyda. Ku ɣok atɔu ɣok cië kɔ̈c wën luui karɛ̈ɛ̈c. Miëthkua atɔu ke ci kek pɛ̈ɛ̈n kääcken ke tɔu keya kuëndittet. Kën kënë acie wɛ̈t wën cï ɣok kek nhiaar. Riënythii kua atɔ̈u ke cï thiɔ̈ɔ̈k kɛɛrkon yic akuendit. Kek aa keek ŋuɔ̈thdaan akolda. Käkkä benbën aa kewën lɔ ke looi rot kua käwën wïc wɛ̈ɛ̈r ka waar keek. Kënë ee wɛ̈t wën cïn ɣok riɛ̈l ku ɣok awic ku bï lɛ̈ɛ̈ŋ tɛwën dhiel löŋ waar yic bï ɣok dhiɛ̈l yiëk riɛ̈l ku jal ɣa kewën lëŋ ɣok nhïïm yic ke baai ye pɛ̈nda. Kuna ye kewen ci ɣok jäl näŋ riɛl ke miëthkua abi jal lɔ ke juäk. Kek abi cath wuöt karou nhiim ku ciɛ̈ɛ̈ŋden abi ya miɔ̈c cïk gäm baai. Ku ɣok ɣa kɔc cɔɔl bï kɔc thɛ̈ɛ̈r ke ci käŋ tɔu bï keek yiëk rol ku mɛ̈t kek löŋ mɛ̈ɛ̈c kɔc rot yic. Yiëi aye (Makarrata) ee kë tɔu ku keyen kë yeku luel ku jal bɛ̈n yën ke cï kɔc bɛ̈n kedhie wɛ̈t wën bööc kɔc këne ee këwën ci bɛ̈n bei ke yiiny ci yiök thin. Ee tɛwën bï ɣok lɛ̈ŋ ciɛ̈ɛ̈ŋ wën ŋiec ɣok cëëŋ ɣok yë kɔc Australia ku buk lɛ̈ŋ miithkuän akolda ke ci thiääny löŋ yic ku juɛ̈ɛ̈rrotden. Ɣok awïc Akutnhom Yiei (Makarrata) bi ya yën buɔ̈th këne cök mɛ̈tmɛ̈t yen cï kɔc mɛ̈t kaam Akuma ku jal ɣa kɔc Kɔɔc Gɛ̈ɛ̈th Tuëŋ këk ci käŋ bɛn keye yïïth kek luël kek anyiköl yic. Ruön 1967 ɣok aci kek kuën, ku ruön 2017 acuk wïc ku bi rolda bi pïŋ. Ɣok aci ɣɔnkuan kuut ɣok nhïïm thin ku buk cath bɛ̈ɛ̈i yiic eben buk baai cääth. Wek aye ku kek cɔl bääk cäth kek ɣok kaam kënë yic ɣok ye kɔ̈c Australian buk näŋ piir akolda pɛth.
Ba wël juëc ŋic mɛ̈nhië neem ɣön wëël Jam Uluru (Uluru Dialogue website) tɛn aye gäät email tɛn Akutnhom Adööc Tɛn Lööŋ , UNSW (Indigenous Law Centre, UNSW) tɛ̈n
. Know more about the dialogue process behind
SBS aci wɛ̈t Uluru bɔu bei ke puöth looi bi reel thin thook 65 bï latuëŋ ɣet wɛ̈t ke jɛ̈ɛ̈mic baai yic tɛn akutnhïm ciɛ̈ɛ̈ŋ kuat kuötic (CALD) ee thuökken erot.
